Montégut-Arros

Document N°1
 
 

Extrait du manuscrit de Jean-Baptiste Larcher, Glanages, t.XXV, fol. 345-357
 
 

Les ... indiquent des blancs laissés par Larcher.
 
 

Coutumes de Montegut en Pardiac
 
 

In nomine Domini Amen. Noverint universi et singuli praesentes pariter et futuris quod anno et dies infrascriptis, in mei notarii publici et testium infrascriptorum praesentias hoc praesem publicum transcriptum seu vidimus, vivunt, lecturi, ac etiam audituri, quod nos Johannes de Bernio, in legibus licentiatus, judex ordinarius comitatus Pardiaci et Baroniarum Birani et Ordani pro Domino nostro comite Pardiaci, tenuimus, legimus, inspeximus et perlegi fecimus de verbo ad verbum, quoddam publicum instrumentum in se continens libertates, consuetudines et immunitates per quondam Dominum Arnaldum Guilhermi de Montelugduno, comitem Pardiaci, ac Dominum Baroniarum Birani et Ordani, et per quondam nobilem Arnaldum de Montebardone, condominum loci de Monteacuto in Pardiaco, incolis et habitatoribus dicti loci, qui pro tusuerant, funeris temporibus habitabunt, dates et concessis in pergameno descriptum, sanum et integrum, non viciatum, non cancellatum, nec in aliqua sui parte suspectum, sed omni prorsus vici et suspicione carent, prout in sua prima facie apparebat, cujus instrumenti dictarum consuetudinum et libertatum tenor sequitur in hunc modum. 

Quoniam ad tumorem rei publicae, ut que integre in ... pace quiete vivere valeant singulares per utriusque juris paginam, usus infrascriptos redactus, vice consuetudinum obtineant, adeo ut post concessionem transgressores pena debita coherceantur, et sic puniantur prout fieri consuetum est, et per ... in perpetuum roboris firmitatem concessa obtineant robori, firmitatem, idcirca In Dei nomine singulares et universi instrumenti presentis seriem inspecturi sit notum et etiam manifestum, quod honorabilis et providus vir magister Johannes Bertrandi, procurator et nomine procuratoris spectabilis viri domini nostri Domini Arnaldus Guilhermi, Dei gratia comitis Pardiaci, Dominique Baroniarum Birani et Ordani, habens ad infrascripta specialem licentiam et mandatum, prout constat per litteras a predicto Domino nostro comite emanatas et ejus sigillo sigillatas, quarum tenor inferius est insertus, nec non nobilis Dominus Arnaldus de Montebardone condominus loci de Monteacuto in Pardiaco, quantum ad eos pertinent et facere possunt velut condomini dicti loci dumtaxat, libertates vicinis et habitatoribus nunc et in posterum persistentibus et persistere volentibus in loco et pertinentiis de Monteacuto, videlicet Gualhardo deu Pontet, sindico, et Augerio de Castaneis, Guilhermo de Bonello et Arnaldo de Lastrada, consulibus dicti loci de Monteacuto, et Ramundo Ruphi, Dominico de Montealto, fabro; Petro de Mediavilla, Arnaldo Marquada, Arnaldo Ruphi, Arnaldo Bigordani, Arnaldi Viarnesii, Johanni de Laserra, et Giraldo de Tarbia, habitatoribus et singularibus dicti loci ibidem praesentibus, et prose, et vice et nomine omnium et singulorum habitatorum seu habitantium, nunc aut in posterum in dicto loco de Monteacuto, concesserunt expresse, convenis quod praedictus procurator dicti domini nostri comitis, libertates inferius expressatas, firma et valida stipulatione interveniente, promisit et convenit facere ratifficare domino nostro comiti Pardiaci praedicto est condomino dicti loci dumtaxat, et hoc quantumcumque singulariter fuerit requisitur.
 
 

I- Primo, praedictus procurator, procuratoris nomine quo supra, et dictus nobilis Arnaldus, condominus, ut condomini dicti loci de Monteacuto, voluerunt et concesserunt, quod in dicto loco de Monteacuto anno quolibet in crastinum Natalis Domini consules eligantur per consules, qui nunc sunt, et pro tempore futuro erunt, qui per consules praedictos nominentur et praesententur dictis dominis,vel eorum successoribus, aut bajulo ipsorum dicti loci; qui domini, aut eorum bajulus, ipsos si electas in consules recipiant, et recipere teneantur absque contradictione, impedimento diffugii atque morandi juramentum recipiant, et dicti domini, et eorum successores aut bajulus recusavit ipsos electis in consules recipere ab eisdem requisiti absque causa probabili et manifesta, quod potestas consulum, qui ipsos elegerunt, duret usquequo consules sic electi, vel alii propter in sufficientiam electorum, instituantur sufficientes ad afficium consulatus, recepti fuerint, et praesentaverint juramentum; et quod dicti Domini, et eorum successores, aut bajulus possint cogere consules qui eligerunt, ut melius, eligant sufficientes.
 
 

II- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod consules, quod nunc sunt, et erunt in futurum, una cum bajulo ipsorum Dominorum dicti loci, qui nunc est et futuro tempore fuerit, possint et valeant audire, cognoscere, diffinire et terminare omnes causas emergentes et emergentia in dicto loco de Monteacuto, et ejus pertinentiis et quod pro quolibet inter loquutorias, quae fuerit in cura ipsorum, illa pars contra quam publicabitur, solvat et solvere teneantur dictis Dominis, et eorum successoribus, duodecim denarios tholosanorum, ita tamen, quod in quilibet causa una interloqutoria de his libere et sine lege.
 
 

III- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, quod consules dicti loci, qui nunc sunt, et erunt in futurum, possint et valeant sua propria auctoritate, et sine licentia dictorum Dominorum, et suorum successorum, instituere in dicto loco de Monteacuto, et destituere fabrum seu fabros absque aliqua presentatione servicii: et quod totum emolumentum sive laudum, ejusdem fabri arte et labore proventum consulibus dicti loci applicatus perpetuo et in solidum; ita tamen, quod ille faber, seu fabri, qui a praedictis consulibus fuerint instituti, teneantur facere acuere, parare perpetuo et aptare omnia ferramenta ipsorum Dominorum et suorum successorum, prout libere cum ferro, quod dicti Domini, et eorum successores, traderent et tradere teneantur eisdem, sic, et quando, et quostiens opportunitas occurrat in praemissis.
 
 

IV- Item, quod dicti consules, qui nunc sunt, et pro tempore fuerint dicti loci, possint et valeant propria auctoritate, et sine ipsorum Dominorum et successorum suorum et officialium suorum licentiam, et ipsis minime vocatis, instituere et destituere messegarium vel messegarios in dicto loco de Monteacuto, et ejus pertinentiis, ad custodiendum messes et alia bona Dominorum et habitatorum dicti loci; et quod totum emolumentum dictae messegariae dictis consulibus solidum et perpetuo applicetur, qui nunc sunt, vel fuerint in futurum; ita quod messegarii in principis suae institutionis, et quotienscumque instituti fuerint, jurent in manibus bajuli dictorum condominorum.
 
 

V- Item, quod nullus de familia dictorum Dominorum, et eorum successorum, possint pignorari in terris hominum dicti loci, nisi messegarii per dictos consules instituti, neque esse utilitas dictorum Dominorum, et suorum successorum, nisi unus vel duo per dictos Dominos, vel eorum successores, possit et destinati, quique jurent in manibus dictorum Dominorum et in praesentia consulum dicti loci.
 
 

VI- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod statuta aliqua non possint facere in dicto loco de Monteacuto,et ejus pertinentiis, per ipsos Dominos, vel eorum successores, nisi de voluntate consulum dicti loci, qui nunc sunt, et erunt in futurum, et etiam prius vocatorum et requisitorum consilio et offensu; et si contrarium fieret, statuta praedicta cessa obtineant roboris firmitatem, nec aliquis occasione praemissa possit nec debeant aliquo modo molestari.
 
 

VII- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod messegarii dicti loci, et consules ejusdem loci, qui nunc sunt, et erunt in futurum instituti, habeant potestatem pignorandi quoscumque in possessionibus dictorum Dominorum, et successorum suorum, et quod pro tanta pecha et non majori quanta levatur, ad quantam sive tantam facientibus in processionibus hominum dicti loci levaretur; si tamen pars scienter custodiet illa animalia in pratis seu bladis ipsorum Dominorum, et eorum successorum, in quinque solidis turonensium parvorum eisdem Dominis teneatur, et per alium, excepto messegario, non pignoretur in eisdem, nisi ut superius premissum est, unus vel duo, qui instituentur per dictos Dominos, vel eorum successores, et jurent in manibus ipsorum Dominorum, de scientia consulum dicti loci, et quod tala estimetur, et solvatur dampnum passis.
 
 

VIII- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod consules dicti loci, qui nunc sunt, et erunt in futurum, habeant potestatem vias et mala passagia reparandi, prout eorum voluntati videbitur faciendum.
 
 

IX- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod si quis de alio conqueratus, seu clamorem faciat, dicti Domini, et eorum successores, habeant pro clamore quatuor solidos turonensium in fine litis, quos deinceps solvere teneatur in fine litis, non obstante appellatione, si quam fecerit: et si quis contumax fuerit, duos solidos solidorum tholosanorum pro contumacia praedictis Dominis, et eorum successoribus, solvera teneantur.
 
 

X- Item, quod pro debito confessato assignetur quatuordecim dies ad solvendum, et lapsis quatuordecim diebus, nisi solverit debitor, pignoretur et compellatur: et quod pignora per alios quatuordecim dies inquantentur et sub hastenter ad requisitionem creditoris.
 
 

XI- Item, quod aliquis habitator dicti loci pro minori summa duorum solidorum tholosanorum, non teneatur aliquid solvere pro clamore seu pena, et quod dicti Domini et eorum successores, teneantur pro dicta summa facere pignorare, dum fuerint requisiti.
 
 

XII- Item, quod bajulus et consules dicti loci, qui nunc sunt, aut erunt in futurum, possint ponere et taxare in pane, vino, carnibus et aliis victualibus, et in hiis pretium augmentare et diminuere, vel non, prout eisdem videbitur faciendum
 
 

XIII- Item, quod per dictos Dominos instituatur in dicto loco unus praeco et inquantator, qui in praesentia consulum dicti loci, in manibus dictorum Dominorum, jurabit, quod bene et fideliter se habebit in suo officio, qui praeconisationes faciat fieri, quae erunt faciendae de judicio illorum, et vendat et inquantet ea, quae fuerint inquantanda et ad inquantum vendenda, ita tamen, quod si illas qua vendentur ad inquantum in dicto loco ipsi, qui ipsa emerit, teneant per quindecim dies, et quod infra illos, quindecim dies, ille cujus erunt bona vendita ad inquantum, possit recuperare illo, qui emerit, satisfacto sibi de quolibet solido venditionis quae venderit unum denarium turonensium, prout in aliis locis comitatus Pardiaci est fieri consuetum.
 
 

XIV- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod ipsi vel eorum successores, bajuli, vel alii, ab ipsis potestatem habentes, non capient seu arrestabunt, nec captum seu arrestatum tenebunt aliquem habitatorem seu vicinum dicti loci, nunc et in posterum habitaturum in pertinentiis ejusdem loci, nec vim seu injuriam inferent, seu facient, vel bona ejus saisient; de hiis tamen, quae ad jurisdictionem bajuli et consulum praedictorum, pertinebunt, dum tamen velit et possit cavere ydonee de stando et parendo juri ad cognitionem bajuli et consulum dicti loci, qui nunc sunt, aut erunt in futurum.
 
 

XV- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra,quod si quis vicinus seu habitator dicti loci, vel pertinentiis ejusdem, bannum seu ... fregerit, in decem solidis turonensium ad dandum et solvendum dictis Dominis, et eorum successoribus, condempnetur, salvo jure comitali.
 
 

XVI- Item, si quis habitator seu vicinus dicti loci, seu pertinentiis ejusdem, verba grossa, contumeliosa, aut injuriosa, alicui dixerit, nisi super hoc clamor factus fuerit, dictis Dominis, vel eorum successoribus, in aliquo ad dandam legem aliquam minime teneatur. Si vero clamor factus fuerit, in duobus solidis tholosanorum tantum ... dictis Dominis dare et solvere pro poena sive lege, nisi injuria facta excederet summam clamoris.
 
 

XVII- Item, quod dicti Domini, nomine quo supra, laudarunt et approbarunt omnes emptiones, venditiones et infeudationes, et omnes alios contractus inter ipsos Dominos, aut eorum praedecessores, et homines dicti loci conjunctum, vel divisim habitatores, et per ipsos Dominos, sive eorum praedecessores Dominos dicti loci, seu bajulus aut procuratores factas juxta continento instrumentorum super hiis concessorum ac factorum, de terris non incartatis sibi datis et infeudatis per ipsos Dominos, vel eorum praedecessores, de quibus poterunt probari seu ... per testes, vel alia legitima instrumenta, promiserunt dare et concedere publica instrumenta, dum fuerint requisiti.
 
 

XVIII- Item, quod dicti Domini, nomine quo supra, quod homines dicti loci, seu pertinentiis ejusdem, nunc et in futurum, omnes et singuli possint et valeant, et sit eis licitum ipsis Dominis, vel eorum successoribus, bajulis, aut arrendatoribus seu collectoribus fructuum, requisitis per unam diem et unam noctem, et non amplius, portare garbas et blada sua, et portem bladorum dictis Dominis pertinentem in campis dimittere partem ipsorum Dominorum, et successorum suorum, ita tamen, quod illa, qui praedicta fecerit, nunc et dictis Dominis, aut eorum bajulo, aut arrendatoribus, vel collectoribus, quod partem dictorum Dominorum bladorum ipsis contingentem dimisit in campo, in quo dimiserit, omnis dolo et fraude cessantibus.
 
 

XIX- Item, quod ipsi Domini, et eorum successores, dum venditiones, impignorationes, seu permutationes fierit in dicto loco de Monteacuto, seu ejus pertinentiis, de quibuscumque terris seu pocessionibus dicti loci et pertinentiarum ejusdem, ipsas laudare teneantur, solutis primitus sibi vendis et aliis suis deveriis consuetis; et nisi laudare voluerint, quod ille, qui emerit, aut nomine pignoris, seu permutationis, vel biscambii receperit, possit et valeat ingredi, accipere et adipisci possessionem rei sibi venditae, seu permutae vel impignoratae propria auctoritate, sine omni poena seu lege, quam incurrere non possit pro praedictis: ita tamen, quod quando dicti Domini laudare voluerint, et laudabunt dictam conditionem, impignorationem, excambium seu permutationem eisdem Dominis, et suis, pax sive vendas, et aliis juribus et deveriis consuetis satisfaciat, et quod res venditas, impignoratas seu permutatas non possint dicti Domini ad se retinere, nec alicui alteri appropriare in praejudicium ementium permutantium, aut impignorantium retinere; et si voluerint eas retinere, quod possint facere, omni fraude et dolo cessantibus, et pro agricultura et laborantia propria: alioquin in continenti laudare teneantur.
 
 

XX- Item, quod si nemore seu vedato ipsorum Dominorum vocato de Damont animalia ipsorum hominum dicti loci intraverint, solvet Dominus illorum animalium, videlicet pro quolibet porco, mutone, crapa, irco, aut alis animali parvo, unum denarium tholosanorum dictis Dominis, et eorum successoribus; et pro quolibet bove, aut animali alio grosso, quatuor denarios tholosanorum; et tempore glandium, videlicet a festo Nativitatis Beatae Mariae Virginis usque ad festum Natalis Domini duplum solvere teneatur, et si forte aliquis scienter in dicto vedato mittat seu custodiat animalia, in quinque solidis tholosanorum puniatur dictis Dominis, et eorum successoribus, ex solvendis, et si forte alicui de dicto loco de Monteacuto, seu pertinentiis ejusdem, frangatur amplexum seu armilhada operando, quod ipsa possit recipere in dicto bedato, et aliis vedatis dictorum Dominorum, dimittando illa, quae fuerint fracta.
 
 

XXI- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quodhabitatores dicti loci, et pertinentiarum ejusdem, nunc et in futurum, omnes et singuli, habeant explectum cum animalibus tantum, et sine talla in bedato ipsorum Dominorum vocato deu Fayet, quandiu vedatum fuerit.
 
 

XXII- Item, si quis in bedatis praedictis ligna sicca receperit sine voluntate ipsorum Dominorum, vel successorum eorum, in quinque solidis tholosanorum dictis Dominis solvendis puniatur. Si vero de grossis arboribus receperit, in decem solidis tholosanorum puniatur. Et si nuncius alicujus praedicta fecerit, ille, cujus erit nuncius, praedictas penas solvere teneatur, si tamen dictus nuncius non sit solvendus.
 
 

XXIII- Item, retinuerunt dicti Domini, nomine quo supra, quod ipsi, et eorum successores habeant et habere debeant exercitum et cavalgatam ab hominibus dicti loci, et pertinentiarum suarum, pro defensione corporum suorum, jurium et locorum, dum mandati fuerint per superiorem, vel contra proprios inimicos ad deffoleandum suum domesticum vel familiam cum armis si oportet; aliter vero in aliis casibus exercitum non possunt habere vel abstrahere ab hominibus dicti loci absque eorum voluntate.
 
 

XXIV- Item, fuit actum et conventum, quod homines dicti loci, et pertinentiarum ejusdem, dictis dominis, et eorum successores, vendas teneant et tenere faciant de rebus comestibilibus, dum tamen ipsi Domini, vel eorum successores, in dicto loco vendas non inveniant praedictorum, et hospites habeant; quo casu, etiam de dictis rebus comestibilibus recipere habeant a gentibus dicti loci, vocatis et presentibus consulibus dicti loci, vel altero ipsorum, aut duobus probis hominibus dicti loci, deffectu dictorum consulum, et facta prius estimatione per eosdem. Et quod in continenti dicti Domini, et eorum successores, pretium sic estimatum solvere teneantur, vel bonum pignus tradere, exceptis armaturis, vel bonam et ydoneam cautionem dare de solvendo dictum pretium infra unum mensem, et transacto dicto mense, quod consules dicti loci possint compellere illum, qui fidejubebit pro praedictis ad solvendum. Et si pignora ... tradita fuerint, ille, qui ea receperit, ea possit vendere transacto dicto mense; alioquin dictis Dominis, vel eorum successoribus, nisi, ut praemissum est, vendere non teneantur, nec ipsos possint compellere ad vendendum.
 
 

XXV- Item, quod homines dicti loci, et pertinentiis suis, eisdem Dominis, et eorum successoribus, pro hospitibus, si habeant, vel in firmitate ipsorum, vel propriae familiae, teneantur dare unam gallinam pro sex turonensibus parvorum, et unum anserem pro octo denariis turonensium dictae monetae, et unum gallinatum pro duobus turonensibus parvis, anserulum, a festo Pesta Paschae Domini usque a festum Nativitatis beati Johannis Baptistae, pro quisque denariis turonensibus parvis; et quod ipsos recipiant de manibus consulum dicti loci, qui nunc sunt, aut erunt in futurum, nisi hoc esset ad ipsorum consulum deffectu, vel negligentia manifesta.
 
 

XXVI- Item, quod si ipsi Domini, aut eorum successores, officiales ipsorum, facerent aliquem de dicto loco, vel ejus pertinentiis, pignorari per aliquem seu aliquos de familia sua, pro suis juribus et deveriis, quod ille, qui pignoratus fuerit per praedictos, pro salario aliquid solvere minime teneatur, nisi per servientem publicum et juratum facerent pignorari.
 
 

XXVII- Item, quod ipsi Domini, aut eorum heredes, teneant pignora pignorata pro suis juribus et deveriis ab hominibus dicti loci per octo dies antequam ea vendant aut impignorent; et ipsis octo diebus elapsis, quod sit eis licitum ea vendere aut impignorare: ita tamen, quod in dicto loco de Monteacuto inquantentur, et vendantur, et subhastentur, et non alibi; ita tamen, quod si vendantur dicta pignora, ille, cujus erunt, infra quindecim die a die ipsius venditionis in antea proxima computando, possint ea recuperare, latis facto emptori de pretio quo vendita fuerint, et de expensis, videlicet de quolibet solido unum denarium turonensem.
 
 

XXVIII- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod ipsi Domini, nec eorum successores, nec aliquis alius nomine ipsorum aut mandato, non capient ab hominibus dicti loci, seu pertinentiarum ejusdem, nec capere facient foenum, paleas, animalia, aves, vel alia eorum bona, praeter ipsorum liberam voluntatem. Et si forte aliquis de familia ipsorum Dominorum, vel alius, in contranum faceret, vel veniret, quod ipsi homines possint eis ausserre et deffendere sine pena, tamen dampnum non dando.
 
 

XXIX- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quos ipsi, seu eorum successores, aut officialis, non citabunt, nec citari facient, aliquem habitatorem seu vicinum dicti loci, seu pertinentiarum ejusdem, extra dictum locum pro hiis, quae acta fuerint seu commissa in dicto loco seu ejus pertinentiis, et quorum cognitis ad curiam dicti loci pertinebit quorisque ad diffinitivam sententiam, seu alium cognitionm latam per curiam bajuli et consulum dicti loci cognitum fuerit seu discussum: quo casu, cuicumque sit licitum appellare, et non ante.
 
 

XXX- Item, promiserunt dicti Domini, nomine quo supra, se daturos, quandocumque a dicti loci consulibus fuerint requisiti, carrerias necessarios in dicto loco, et ejus pertinentiis, et datas tenere, quae fuerint necessariae, ad cognitionem bajuli et consulum dicti loci.
 
 

XXXI- Item, quod dicti homines dicti loci possint et valeant vendere, cui voluerint, blada et vina sua, et alia mercimonia, nisi Domini praedicti, vel eorum successores, ipsa voluerint pro tanto pretio quantum alii dare vellent, et si alia urgens necessitas immineret, quod pretium dicti Domini teneantur prout illas, qui emerat, solvere promisit.
 
 

XXXII- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod quolibet habitator dicti loci, seu pertinentiarum ejusdem, nunc vel in posterum, in suis terris seu possessionibus feudalibus possit et valeat vedatum seu bedata facere, in quibus sit ansus uti aut modo aliquo explectare, praeter Domini dicti deffensi seu bedati praedicti voluntatem, videlicet quilibet ipsorum medium arpentum, et piscaria et columbaria ad cognitionem bajuli et consulum dicti loci , qui nunc sunt, et erunt in futurum.
 
 

XXXIII- Item, fuit actum, quod si alicui de habitatoribus dicti loci, seu pertinentiarum ejusdem, per aliquem injuria fiat seu offensa, dicti Domini, et eorum successores, ipsum deffendere et amparare teneantur atque sequi: et vice versa, dicti homines dicti loci, seu pertinentiarum ejusdem, ipsos dominos, et eorum successores, teneantur deffendere et amparare atque sequi, si eis fiat injuria vel offensa.
 
 

XXXIV- Item, si quis de dicto loco de Monteacuto, vel ejus pertinentiis, vinum vendere voluerit ad tabernam, ipsum primitus preconisari faciat per communem preconem dicti loci antequam ipsum vendat; et si quis in contrarium fecerit, in quinque solidis turonensium parvorum ipsis Dominis, et eorum successoribus, solvere teneatur. 
 
 

XXXV- Item, fuit actum, pactum et conventum inter ipsos Dominos, nomine quo supra, et dictos consulos et alios supra nominatos, nominibus quibus supra, quod castrum dicti loci de Monteacuto et barbacana antiqua a ponte intra claudantur per ipsos consules Monteacuti, suis propriis expensis semel, bonis tapiis, vel alia sufficienti clausura, ad cognitionem dictorum Dominorum et consulum dicti loci, et hoc infra biennium; quae clausurae sic semel facta per dicto homines, ut est dictum, perpetuo teneantur integre per ipsos Dominos, et eorum successores et homines dicti loci, qui nunc sunt, et erunt in futurum; et hoc videlicet in fronteria una anteriori versus orientem per ipsos Dominos, et eorum successores, et in allis fronteriis per ipsos homines dicti loci, qui nunc sunt, et erunt in futurum; et quod quilibet de dicto loco, seu pertinentiis ejusdem, infra dictum castram, seu barrium ejusdem, plateam habeat; et in eadem domum construat juxta posso suum, et constructam teneat perpetuo ad cognitionem et ordinationem ipsorum bajuli et consulum dicti loci, qui nunc sunt, et erunt in futurum.
 
 

XXXVI- Item, quod homines dicti loci teneantur facere portalia et pontes dicti loci, castri et barrii, perpetuo suis propriis expensis.
 
 

XXXVII- Item, quod dicti Domini, et eorum successores, teneantur eis dare ligna de quibus praedicta fiant, nisi ipsi homines possint commode invenire.
 
 

XXXVIII- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod omnes et singuli habitatores dicti loci, seu pertinentiarum ejusdem, possint et valeant nutrire, depascere et pascentare libere et sine omni donatione et sine de prestatione salarii et servitii in pascuis et territoriis dicti loci, et ejus pertinentiarum, et omni tempore, excepto vedato seu deffensis, eorum animalia, et etiam aliena, cujuscumque generis sint, seu etiam conditionis, ubicumque habeant ipsa, dum tamen ipsa aliena teneant in guassalhiam; et quod propter praedicta praedicti Domini, vel eorum successores, non possint aliquid exigere ab eisdem, vel eos modo aliquo impedire, soluto eis jure super partem guassalharii competente.
 
 

XXXIX- Item, quod omnes et singuli habitatores dicti loci, vel pertinentiarum ejusdem, possint et valeant blada sua flagellare cum suis animalibus, vel alicujus, et quocumque alio modo poterunt, et sine pena.
 
 

XL- Item, si quis de vineam, seu vineas ipsorum Dominorum intraverit, ultra ipsorum voluntatem, in quinque solidis turonensium dictis Dominis teneantur; et nisi praedicta sufficienter probari possint, credatur sacramento illius, qui praedicta viderit, seu invenit, et quod solvat emendam dampnum passo.
 
 

XLI- Item, praedicti Domini, nomine qua supra, dederunt et concesserunt pro padoento dictis consulibus et aliis supra scriptis, pro se et hominibus quibus supra recipientibus, videlicet ex parte anteriori versus orientem versus lo marcadau; prout confrontatur cum terra dicti Domini Augerii de Salla, ex una parte; et vinea ejusdem Domini Augerii et etiam Condoriae ... ex altera; et vinea Augerii de Lortau ex altera et terra, quae fuit Leprosorum dicti loci, ex altera.
 
 

XLII- Item, a parte occidentate unam petiam terra in loco vocato Laubernet, prout confrontatur cum honore Petri de Orto, ex una parte, videlicet versus Sanctum Severum, et versus Arrossium cum honoribus dicti Petri de Orto et Sanctii de Mediavila, Bernardi de Bonau, Vitalis de Montealto, Augerii de Lostau, et heredum Sanctii de Pujolio.
 
 

XLIII- Item, si quis extraneus fuerit vocando pro aliquo contractu, vel ad perhibendum testimonium veritatis in curia bajulorum et consulum dicti loci, quod dicti bajulus et consules requirant judicem ordinarium dicti comitatus Pardiaci, quod concedat eis litteras citatorias de citando dictos extraneos in loco praedicto.
 
 

XLIV- Item, praedicti Domini concesserunt vicinis et habitatoribus dicti loci, et ejus pertinentiarum, qui nunc sunt, et pro tempore fuerint, quod si eis licitum recipere de vepris seu spineis itinerum, et de terris padoentorum et itinerum pro meliorando bona seu campos, arboribus grossis et fructiferis exceptis.
 
 

Et hiis peractis, praefati sindicus et consules, nomine sui sindicatus et consulatas, et nomine universitatis et singulorum habitatorum dicti loci, seu in posterum habitatorum hujusmodi libertates superius comprehensas ratas et gratas habentes sub debita obligatione convenerunt tenere, observare, et pro eis, et eorum quolibet, tenere, ut convenit in perpetuum sine dolo: saepe dicti procuratores, quo supra nomine, et condominus antedictus, ex certa scientia, de jure certificati, rejectis et exclusis omnibus et singulis subterfugiis, cavillationibus et exceptionibus, quibus mediantibus possent per se, aut alios loco sui, contrafacere vel venire, ullo tempore in futurum, omnia et singula supradicta rata et grata habituros concesserunt, et omnia et singula ex causa doni habiti et recepti per eosdem, de quo pro paccatis se tenent pariter et conventis; renunciate exceptioni doni non habiti, non recepti, et in eorum commodum non conversi, et exceptionibus doli mali, fraudis, conditioni ab causam et sine causa, in futurum actioni; et juri dicendi, usu et libertati ... errorem inducto fides minime adhibenda; jurique dicente, constitutionem seu libertatem in tertii prejudicium non obtinere roboris firmitatem; et jurii dicenti, generalem liertatem actionem specialem non obtinere; et juri etiam dicenti, decepto in talibus fore subveniendum.

Dicentes insuper scienter dicti procuratores et condominus, se recepisse plura et diversa servicia a singularibus loci praedicti, proterquod ad praemissa merito sunt astricti; expresse renunciado exceptioni servitiorum non factorum, sibi non impensorum; promittentes et ex certa eorum scientia contenta in hujusmodi instrumenta nullam impetrare restitutionem seu privilegium, nullam opponere exceptionem, nullam habere allegationem, et nullo uti juris ne facti consilio, per quod contra praemissa aut praemissorum aliqua possent contra facere, venire, sive... ipsorum singularia nunc habitantium, sive in posterum habitare volentium, seu alius quovismodi; renunciantes beneficio rescripti, litteris, privilegiis, exceptionibus, oppositionibus, et allegationibus et subterfugiis, quibuscumque, volentes se debere compelli ad observandum omnia et singula superius comprehensa, prout in similibus fieri consuevit, sub obligatione bonorum dicti loci et condominis antedictis pertinentium, ac juris renunciatione qualibet ex cauthela. Et vicissim dicti concedentes, quo supra nomine, praefatis sindico, consulibus et singularibus, nomine quo supra, stipulantibus et accipientibus, meque notario infrascripto pro omnibus et singulis, quibus interest, intererit aut interesse poterit in futurum, stipulatione valida interveniente, promiserunt omnia et singula concessa superius comprehensa observare, et facere observare, a modo et in perpetuum ut veras libertates concessas, fraude et dolo cessantibus quibuscumque. Et pro hiis omnibus et singula bona sua mobilia et immobilia, quocumque nomine nuncupentur, obligantes, sub omni juris renunciatione qualibet pariter et cauthela. Et ut perpetuum robur obtineant, praedicti procuratores nomine procuratoris, et dictus nobilis, praemissa omnia et singula tenere, complere, servare, ex in nullo contravenire super sancta quatuor Dei Evangelia munibus eorum dextris corporaliter gratis tacte jurarunt; volentes de praemissis possint fieri publica instrumenta tradendas unum consulibus, aliud condominis praedictis, ita videlicet, quod publicatio instrumenti, vel non publicatio possit corrigi, emendari et mutari in malius de peritonum consilio, facti tamen veritate non mutata. Quibus peractis, praenominati sindicus et consules, quo supra nomine, et pro eorum parte requisiverunt confici et liberari ... publicum instrumentum.
 
 

Tenor vero litterarum dicti domini comitis, de quibus seprius facta est mentio, talis est. ARNALDUS-GUILHERMI, Dei gratia, Dei gratia comes Pardiaci, Dominusque Baroniarum Birani et Ordani, dilectis nostris Domino Aymerico de Monteacuto, licentiato in legibus, et magistro Johanni Bertrandi, procuratori nostro, salutem cum consules Montisacuti superioris in Pardiaco, ex certis causis per judicem nostrum ordinarium Pardiaci judum condempnati fuerint ad admittendum jurisdictionem, et super praedictis nostrae misericordiae se submiserunt, nobis que noviter supplicarunt, ut eisdem novas consuetudines una cum parierio nostro dicti loci concedere signaremur, Igitur eorum supplicationi inclinati, cum extra patriam profisci habeamus, vobis et cuilibet vestrum in solidum committimus, quatenus consuetudines renovabiles et condecentes, una cum pariero nostro loci praedicti, eisdem nostro nomine concedatis, nos que eisdem promittimus quidquid per vos, seu alterum vestrum, una cum dicto pariero, concessum fuerit, ratificare et approbare sub bonorum nostrorum obligatione, et juris renunciatione qualibet et cauthela.

Datum in Montelugduno, die decima nona mensis septembris sub signeto nostro intus praesentes litteras posito, et sigillo magno in dorsso posito, anno Domini MCCCLVIJ.

Et insuper dictus Dominus Arnaldus de Montebardone, protestatus est, quod propter hanc novam concessionem consuetudinum, quantum sua interest, non intendit renovare consuetudines alias per predecessores suos concessas habitatoribus dicti loci de Monteacuto.
 
 

Actum fuit in dicto loco de Monteacuto, die sexta decima augusti, anno Domini MCCCLVIIJ. Domino Johanne, Rege Franciae dominante; Arnaldo-Guilhermi, Dei gratia in suo comitatu Pardiaci dominante; Guilhermo, episcopo Tarbiensi existente. Hujus rei sunt testes Dominus Bernardus de Vallatis; frater Petrus de Garosseto, ordinis Praedicatorum; Manaldus, Dominus de Tronsenxis; Johannes Dautrey.
 
 

Postque anno Domini MCCCLXJX et die sexta decima octobris in Montelugduno, regnante Domino Johannes, Rege Franciae, Arnaldo-Guilhermi, Dei gratia comite Pardiaci, in suo comitatu dominante; et Arnaldo, archiepiscopo Auxis existente; Guilhermus de Ponteto, sindicus dicti loci Montisacuti, nomine sui sindicatus, et singularium habitatorum dicti loci et per in perpetuum habitantium, constitutus, praesente me notario, et testibus infrascripti, requisivit discretum virum magistrum Johannem Bertrandi, procuratorem dicti Domini nostri comitis Pardiaci, ut libertates superius comprehensas faceret confirmare, approbare et ratifficare per egregium Dominum nostrum Dominum Arnaldum-Guilhermi, comitem Pardiaci, juxta promissionem et conventionem per eum factum. Et mox ibidem magister Johannes Bertrandi, ut boni viti interest, volent conventiones cum effectu adimplere, libertates superius comprehensas Domino nostro comiti Pardiaci exhibuit et tradidit, prout superius sunt expressae.
 
 

QUIBUS VIRIS et perlectis dictum Dominum nostrum comitem Pardiaci, idem Dominus noster Dominus Arnaldus Guilhermi Dei gratia comes Pardiaci, ut condominus dumtaxat dicti loci de monteacuto, sua libera voluntate, sponte, de jure suo certificatus, exclusis omnibus et singulis cavillationibus et exceptionibus, quibus posset contravenire perse, aut alium loco sui, libertates praedictas omnes et singulas modo et forma superius comprehensas approbavit, laudavit, confirmavit, et de eis sic teneri voluit, ac si per ipsum Dominum nostrum comitem essent concessae; expresse renunciando omnibus et singulis juribus superius comprehensis: et hoc concessit ex causis superius expecifficatis, volens renunciationis vim haberi pro repetitis et pro fattis noviter atque scriptis; consentiens, quod si reperiatur aliqua causa posse venire contra seriem praedictorum, quod de quolibet articulo libertates singulares concessae censeantur esse, sic que per in perpetuum concessa obtinere roboris firmitatem, et ista tenere, observare et facere observare promisit sub obligatione honorum suorum ... et juravit super sancta quatuor Dei Evangelia, praemissit omnia et singula tenere, complere, et facere obervare a quibuscumque suis procuratoribus, ne contra praemissorum seriem aliquid facerent seu attemptant; volens evis in posterum in aliquo judicio contra haec concessa non audiri, ne via per iurii, apparere valeat ex praemissis. Et facta HUJUSMODI approbatione, dictus sindicus, nomine quo supra, approbationem, ratificationem et concessionem universorum praemissorum ..., et me notarium infrascriptum, ut praemissa ... retinerem, universit[...] et singularium habitatorum et in posterum habitantium in dicto loco sibi conficerem publicum seu publica, instrumentum seu etiam instrumenta, quod est feci.

Hujus ratificationis et approbationis sunt testes, Dominus Petrus Arnaldi de Montelugduno, miles; Bernardus de Montelugduno, Domicellus; Dominus Manaldus de Pansaderio, Baccalarius in legibus; Bernardus de La Fita, Domicellus; et magister Ramundus de Fageto, notarius publicus Pardiaci, Birani et Ordani, dicti Domini nostri comitis Pardiaci, qui hanc cartam retinuit et notavit; vice cujus et mandato ego Petrus de Fageto, clericus, coadjutor eidem notario datus per Dominum judicem ordinarium Pardiaci, hanc cartam a nota praedicti notarii non cancellata, nec viciata, sumpsi, scripsi, fideliter et grossavi, veritatis substantiae in aliquo non mutata.

Et ego Ramundus de Fageto, notarius praedictus, facta collatione cum originali, et dicto coadjutori, et approbendo cancellaturas, rasuras et interlineaturas, hic me subscripsi, et pasui meum praesens signum. IN CUJUS instrumenti consuetudines et libertates praedictas in se continentis, visionis, inspectionis atque praelationis certitudinem, testimonium atque fidem pleniorem, nos Johannes de Bernio, judex praedictus, ad instantiam, postulationem requisitionem consulum et habitatorum dicti loci de Monteacuto superiori, transcriptum, transsumptum seu vidimus in formam publici instrumenti per notarium publicum infrascriptum redigi, scribi et publicari mandavimus, sigilloque nostro, seu curiae nostrae, jussimus appensione communivi; Decernentes eidem praesenti transcripto, transsumpto seu vidimus tantam fidem adhibendam fore, quantam originali dicti instrumenti dictarum consuetudinum praeinsertrum ad hiberetur: interponentes in hiis omnibus praemissis nostram, et dictae nostrae curiae auctoritatem judiciariam pariter et mandatum, salvo jure nostro, et quolibet alieno. 
 
 

Acta fuerunt haec apud locum de Montelugduno, die vicesima septima mensis junii, anno Domini M° quadringentesimo LIIJ° regnante illustrissimo Principe et Domino nostro Domino Karolo, Dei gratia Francia rege, et Reverendissimo Patre in Christo et Domino domino Philippo, miseratione divina Auxis archiepiscopo existente. Hujus rei sunt testes honorabiles ac nobiles viri Dominus Johannes de Mansis, in decretis licentiatus, Judex appellationum comitatus Pardiaci; Arnaldus Seguinoti de Astano, Dominus loci de Stampis, Johannes de Momaas, Dominus loci de Aussio; Arnaldus Guilhermi de Tronsencis, Dominus loci de Tronsenxis, in dicto comitatu Pardiaci habitatores. Et ego Bernardus de Mediavilla, notarius publicus regius villae Marsiaci habitator, qui praedictorum consuetudinum praeinsertarum praesentationis, visioni, palpationi, inspectioni, et ipsi transcripto sive transsumpto vidimus nuncupatio, petitioni, decreto et concessioni, auctoritatis que pariter et decreti judiciarii interpositionis, ac aliis praemissis, dum, sic ut praemittitur, dicerentur, agerentur et fierent, una cum praenominatis testibus praesens fui, eosque sic fieri vidi, audivi et in notum sumpsi et publicavi; idcirco praesentem publicum instrumentum , transsumptum, vidimus nuncupatum, manu propria scripsi, et in hanc formam publicam redegi, ac signo meo publico sequenti signavi, una cum sigillo curiae dicti Domini Judicis sigillando, de mandato dicti Domini Judicis, in fidem et testimonium omnium et singulorum praemissorum.

Et ad majorem omnium et singulorum praemissorum roboris firmitatem habendum, nos judex praedictus sigillum dictae nostrae judicaturae in pendenti duximus apponendum.

Pour me contacter: stephane.abadie@ac-toulouse.fr