Montégut-Arros



Bibliographie * Documents (textes) * Documents (graphiques)
Monographie de Montégut-Arros (Gers)

ANNEXES

Pièces justificatives

Document N°1

Extrait du manuscrit de Jean-Baptiste Larcher, Glanages, t.XXV, fol. 345-357

Les ... indiquent des blancs laissés par Larcher.

Coutumes de Montegut en Pardiac

In nomine Domini Amen. Noverint universi et singuli praesentes pariter et futuris quod anno et dies infrascriptis, in mei notarii publici et testium infrascriptorum praesentias hoc praesem publicum transcriptum seu vidimus, vivunt, lecturi, ac etiam audituri, quod nos Johannes de Bernio, in legibus licentiatus, judex ordinarius comitatus Pardiaci et Baroniarum Birani et Ordani pro Domino nostro comite Pardiaci, tenuimus, legimus, inspeximus et perlegi fecimus de verbo ad verbum, quoddam publicum instrumentum in se continens libertates, consuetudines et immunitates per quondam Dominum Arnaldum Guilhermi de Montelugduno, comitem Pardiaci, ac Dominum Baroniarum Birani et Ordani, et per quondam nobilem Arnaldum de Montebardone, condominum loci de Monteacuto in Pardiaco, incolis et habitatoribus dicti loci, qui pro tusu erant, funeris temporibus habitabunt, dates et concessis in pergameno descriptum, sanum et integrum, non viciatum, non cancellatum, nec in aliqua sui parte suspectum, sed omni prorsus vici et suspicione carent, prout in sua prima facie apparebat, cujus instrumenti dictarum consuetudinum et libertatum tenor sequitur in hunc modum. 
 Quoniam ad tumorem rei publicae, ut que integre in ... pace quiete vivere valeant singulares per utriusque juris paginam, usus infrascriptos redactus, vice consuetudinum obtineant, adeo ut post concessionem transgressores pena debita coherceantur, et sic puniantur prout fieri consuetum est, et per ... in perpetuum roboris firmitatem concessa obtineant robori, firmitatem, idcirca In Dei nomine singulares et universi instrumenti presentis seriem inspecturi sit notum et etiam manifestum, quod honorabilis et providus vir magister Johannes Bertrandi, procurator et nomine procuratoris spectabilis viri domini nostri Domini Arnaldus Guilhermi, Dei gratia comitis Pardiaci, Dominique Baroniarum Birani et Ordani, habens ad infrascripta specialem licentiam et mandatum, prout constat per litteras a predicto Domino nostro comite emanatas et ejus sigillo sigillatas, quarum tenor inferius est insertus, nec non nobilis Dominus Arnaldus de Montebardone condominus loci de Monteacuto in Pardiaco, quantum ad eos pertinent et facere possunt velut condomini dicti loci dumtaxat, libertates vicinis et habitatoribus nunc et in posterum persistentibus et persistere volentibus in loco et pertinentiis de Monteacuto, videlicet Gualhardo deu Pontet, sindico, et Augerio de Castaneis, Guilhermo de Bonello et Arnaldo de Lastrada, consulibus dicti loci de Monteacuto, et Ramundo Ruphi, Dominico de Montealto, fabro; Petro de Mediavilla, Arnaldo Marquada, Arnaldo Ruphi, Arnaldo Bigordani, Arnaldi Viarnesii, Johanni de Laserra, et Giraldo de Tarbia, habitatoribus et singularibus dicti loci ibidem praesentibus, et prose, et vice et nomine omnium et singulorum habitatorum seu habitantium, nunc aut in posterum in dicto loco de Monteacuto, concesserunt expresse, convenis quod praedictus procurator dicti domini nostri comitis, libertates inferius expressatas, firma et valida stipulatione interveniente, promisit et convenit facere ratifficare domino nostro comiti Pardiaci praedicto est condomino dicti loci dumtaxat, et hoc quantumcumque singulariter fuerit requisitur.

 I- Primo, praedictus procurator, procuratoris nomine quo supra, et dictus nobilis Arnaldus, condominus, ut condomini dicti loci de Monteacuto, voluerunt et concesserunt, quod in dicto loco de Monteacuto anno quolibet in crastinum Natalis Domini consules eligantur per consules, qui nunc sunt, et pro tempore futuro erunt, qui per consules praedictos nominentur et praesententur dictis dominis,vel eorum successoribus, aut bajulo ipsorum dicti loci; qui domini, aut eorum bajulus, ipsos si electas in consules recipiant, et recipere teneantur absque contradictione, impedimento diffugii atque morandi juramentum recipiant, et dicti domini, et eorum successores aut bajulus recusavit ipsos electis in consules recipere ab eisdem requisiti absque causa probabili et manifesta, quod potestas consulum, qui ipsos elegerunt, duret usquequo consules sic electi, vel alii propter in sufficientiam electorum, instituantur sufficientes ad afficium consulatus, recepti fuerint, et praesentaverint juramentum; et quod dicti Domini, et eorum successores, aut bajulus possint cogere consules qui eligerunt, ut melius, eligant sufficientes.

II- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod consules, quod nunc sunt, et erunt in futurum, una cum bajulo ipsorum Dominorum dicti loci, qui nunc est et futuro tempore fuerit, possint et valeant audire, cognoscere, diffinire et terminare omnes causas emergentes et emergentia in dicto loco de Monteacuto, et ejus pertinentiis et quod pro quolibet inter loquutorias, quae fuerit in cura ipsorum, illa pars contra quam publicabitur, solvat et solvere teneantur dictis Dominis, et eorum successoribus, duodecim denarios tholosanorum, ita tamen, quod in quilibet causa una interloqutoria de his libere et sine lege.

III- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, quod consules dicti loci, qui nunc sunt, et erunt in futurum, possint et valeant sua propria auctoritate, et sine licentia dictorum Dominorum, et suorum successorum, instituere in dicto loco de Monteacuto, et destituere fabrum seu fabros absque aliqua presentatione servicii: et quod totum emolumentum sive laudum, ejusdem fabri arte et labore proventum consulibus dicti loci applicatus perpetuo et in solidum; ita tamen, quod ille faber, seu fabri, qui a praedictis consulibus fuerint instituti, teneantur facere acuere, parare perpetuo et aptare omnia ferramenta ipsorum Dominorum et suorum successorum, prout libere cum ferro, quod dicti Domini, et eorum successores, traderent et tradere teneantur eisdem, sic, et quando, et quostiens opportunitas occurrat in praemissis.

IV- Item, quod dicti consules, qui nunc sunt, et pro tempore fuerint dicti loci, possint et valeant propria auctoritate, et sine ipsorum Dominorum et successorum suorum et officialium suorum licentiam, et ipsis minime vocatis, instituere et destituere messegarium vel messegarios in dicto loco de Monteacuto, et ejus pertinentiis, ad custodiendum messes et alia bona Dominorum et habitatorum dicti loci; et quod totum emolumentum dictae messegariae dictis consulibus solidum et perpetuo applicetur, qui nunc sunt, vel fuerint in futurum; ita quod messegarii in principis suae institutionis, et quotienscumque instituti fuerint, jurent in manibus bajuli dictorum condominorum.

V- Item, quod nullus de familia dictorum Dominorum, et eorum successorum, possint pignorari in terris hominum dicti loci, nisi messegarii per dictos consules instituti, neque esse utilitas dictorum Dominorum, et suorum successorum, nisi unus vel duo per dictos Dominos, vel eorum successores, possit et destinati, quique jurent in manibus dictorum Dominorum et in praesentia consulum dicti loci.

VI- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod statuta aliqua non possint facere in dicto loco de Monteacuto,et ejus pertinentiis, per ipsos Dominos, vel eorum successores, nisi de voluntate consulum dicti loci, qui nunc sunt, et erunt in futurum, et etiam prius vocatorum et requisitorum consilio et offensu; et si contrarium fieret, statuta praedicta cessa obtineant roboris firmitatem, nec aliquis occasione praemissa possit nec debeant aliquo modo molestari.

VII- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod messegarii dicti loci, et consules ejusdem loci, qui nunc sunt, et erunt in futurum instituti, habeant potestatem pignorandi quoscumque in possessionibus dictorum Dominorum, et successorum suorum, et quod pro tanta pecha et non majori quanta levatur, ad quantam sive tantam facientibus in processionibus hominum dicti loci levaretur; si tamen pars scienter custodiet illa animalia in pratis seu bladis ipsorum Dominorum, et eorum successorum, in quinque solidis turonensium parvorum eisdem Dominis teneatur, et per alium, excepto messegario, non pignoretur in eisdem, nisi ut superius premissum est, unus vel duo, qui instituentur per dictos Dominos, vel eorum successores, et jurent in manibus ipsorum Dominorum, de scientia consulum dicti loci, et quod tala estimetur, et solvatur dampnum passis.

VIII- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod consules dicti loci, qui nunc sunt, et erunt in futurum, habeant potestatem vias et mala passagia reparandi, prout eorum voluntati videbitur faciendum.

IX- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod si quis de alio conqueratus, seu clamorem faciat, dicti Domini, et eorum successores, habeant pro clamore quatuor solidos turonensium in fine litis, quos deinceps solvere teneatur in fine litis, non obstante appellatione, si quam fecerit: et si quis contumax fuerit, duos solidos  solidorum tholosanorum pro contumacia praedictis Dominis, et eorum successoribus, solvera teneantur.

X- Item, quod pro debito confessato assignetur quatuordecim dies ad solvendum, et lapsis quatuordecim diebus, nisi solverit debitor, pignoretur et compellatur: et quod pignora per alios quatuordecim dies inquantentur et sub hastenter ad requisitionem creditoris.

XI- Item, quod aliquis habitator dicti loci pro minori summa duorum solidorum tholosanorum, non teneatur aliquid solvere pro clamore seu pena, et quod dicti Domini et eorum successores, teneantur pro dicta summa facere pignorare, dum fuerint requisiti.

XII- Item, quod bajulus et consules dicti loci, qui nunc sunt, aut erunt in futurum, possint ponere et taxare in pane, vino, carnibus et aliis victualibus, et in hiis pretium augmentare et diminuere, vel non, prout eisdem videbitur faciendum

XIII- Item, quod per dictos Dominos instituatur in dicto loco unus praeco et inquantator, qui in praesentia consulum dicti loci, in manibus dictorum Dominorum, jurabit, quod bene et fideliter se habebit in suo officio, qui praeconisationes faciat fieri, quae erunt faciendae de judicio illorum, et vendat et inquantet ea, quae fuerint inquantanda et ad inquantum vendenda, ita tamen, quod si illas qua vendentur ad inquantum in dicto loco ipsi, qui ipsa emerit, teneant  per quindecim dies, et quod infra illos, quindecim dies, ille cujus erunt bona vendita ad inquantum, possit recuperare illo, qui emerit, satisfacto sibi de quolibet solido venditionis quae venderit unum denarium turonensium, prout in aliis locis comitatus Pardiaci est fieri consuetum.

XIV- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod ipsi vel eorum successores, bajuli, vel alii, ab ipsis potestatem habentes, non capient seu arrestabunt, nec captum seu arrestatum tenebunt aliquem habitatorem seu vicinum dicti loci, nunc et in posterum habitaturum in pertinentiis ejusdem loci, nec vim seu injuriam inferent, seu facient, vel bona ejus saisient; de hiis tamen, quae ad jurisdictionem bajuli et consulum praedictorum, pertinebunt, dum tamen velit et possit cavere ydonee de stando et parendo juri ad cognitionem bajuli et consulum dicti loci, qui nunc sunt, aut erunt in futurum.

XV- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra,quod si quis vicinus seu habitator dicti loci, vel pertinentiis ejusdem, bannum seu ... fregerit, in decem solidis turonensium ad dandum et solvendum dictis Dominis, et eorum successoribus, condempnetur, salvo jure comitali.

XVI- Item, si quis habitator seu vicinus dicti loci, seu pertinentiis ejusdem, verba grossa, contumeliosa, aut injuriosa, alicui dixerit, nisi super hoc clamor factus fuerit, dictis Dominis, vel eorum successoribus, in aliquo ad dandam legem aliquam minime teneatur. Si vero clamor factus fuerit, in duobus solidis tholosanorum tantum ... dictis Dominis dare et solvere pro poena sive lege, nisi injuria facta excederet summam clamoris.

XVII- Item, quod dicti Domini, nomine quo supra, laudarunt et approbarunt omnes emptiones, venditiones et infeudationes, et omnes alios contractus inter ipsos Dominos, aut eorum praedecessores, et homines dicti loci conjunctum, vel divisim habitatores, et per ipsos Dominos, sive eorum praedecessores Dominos dicti loci, seu bajulus aut procuratores factas juxta continento instrumentorum super hiis concessorum ac factorum, de terris non incartatis sibi datis et infeudatis per ipsos Dominos, vel eorum praedecessores, de quibus poterunt probari seu ... per testes, vel alia legitima instrumenta, promiserunt dare et concedere publica instrumenta, dum fuerint requisiti.

XVIII- Item, quod dicti Domini, nomine quo supra, quod homines dicti loci, seu pertinentiis ejusdem, nunc et in futurum, omnes et singuli possint et valeant, et sit eis licitum ipsis Dominis, vel eorum successoribus, bajulis, aut arrendatoribus seu collectoribus fructuum, requisitis per unam diem et unam noctem, et non amplius, portare garbas et blada sua, et portem bladorum dictis Dominis pertinentem in campis dimittere partem ipsorum Dominorum, et successorum suorum, ita tamen, quod illa, qui praedicta fecerit, nunc et dictis Dominis, aut eorum bajulo, aut arrendatoribus, vel collectoribus, quod partem dictorum Dominorum bladorum ipsis contingentem dimisit in campo, in quo dimiserit, omnis dolo et fraude cessantibus.

XIX- Item, quod ipsi Domini, et eorum successores, dum venditiones, impignorationes, seu permutationes fierit in dicto loco de Monteacuto, seu ejus pertinentiis, de quibuscumque terris seu pocessionibus dicti loci et pertinentiarum ejusdem, ipsas laudare teneantur, solutis primitus sibi vendis et aliis suis deveriis consuetis; et nisi laudare voluerint, quod ille, qui emerit, aut nomine pignoris, seu permutationis, vel biscambii receperit, possit et valeat ingredi, accipere et adipisci possessionem rei sibi venditae, seu permutae vel impignoratae propria auctoritate, sine omni poena seu lege, quam incurrere non possit pro praedictis: ita tamen, quod quando dicti Domini  laudare voluerint, et laudabunt dictam conditionem, impignorationem, excambium seu permutationem eisdem Dominis, et suis, pax sive vendas, et aliis juribus et deveriis consuetis satisfaciat, et quod res venditas, impignoratas seu permutatas non possint dicti Domini ad se retinere, nec alicui alteri appropriare in praejudicium ementium permutantium, aut impignorantium retinere; et si voluerint eas retinere, quod possint facere, omni fraude et dolo cessantibus, et pro agricultura et laborantia propria: alioquin in continenti laudare teneantur.

XX- Item, quod si nemore seu vedato ipsorum Dominorum vocato de Damont animalia ipsorum hominum dicti loci intraverint, solvet Dominus illorum animalium, videlicet pro quolibet porco, mutone, crapa, irco, aut alis animali parvo, unum denarium tholosanorum dictis Dominis, et eorum successoribus; et pro quolibet bove, aut animali alio grosso, quatuor denarios tholosanorum; et tempore glandium, videlicet a festo Nativitatis Beatae Mariae Virginis usque ad festum Natalis Domini duplum solvere teneatur, et si forte aliquis scienter in dicto vedato mittat seu custodiat animalia, in quinque solidis tholosanorum puniatur dictis Dominis, et eorum successoribus, ex solvendis, et si forte alicui de dicto loco de Monteacuto, seu pertinentiis ejusdem, frangatur amplexum seu armilhada operando, quod ipsa possit recipere in dicto bedato, et aliis vedatis dictorum Dominorum, dimittando illa, quae fuerint fracta.

XXI- Item,  voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod habitatores dicti loci, et pertinentiarum ejusdem, nunc et in futurum, omnes et singuli, habeant explectum cum animalibus tantum, et sine talla in bedato ipsorum Dominorum vocato deu Fayet, quandiu vedatum fuerit.

XXII- Item, si quis in bedatis praedictis ligna sicca receperit sine voluntate ipsorum Dominorum, vel successorum eorum, in quinque solidis tholosanorum dictis Dominis solvendis puniatur. Si vero de grossis arboribus receperit, in decem solidis tholosanorum puniatur. Et si nuncius alicujus praedicta fecerit, ille, cujus erit nuncius, praedictas penas solvere teneatur, si tamen dictus nuncius non sit solvendus.

XXIII- Item, retinuerunt dicti Domini, nomine quo supra, quod ipsi, et eorum successores habeant et habere debeant exercitum et cavalgatam ab  hominibus dicti loci, et pertinentiarum suarum, pro defensione corporum suorum, jurium et locorum, dum mandati fuerint per superiorem, vel contra proprios inimicos ad deffoleandum suum domesticum vel familiam cum armis si oportet; aliter vero in aliis casibus exercitum non possunt habere vel abstrahere ab hominibus dicti loci absque eorum voluntate.

XXIV- Item, fuit actum et conventum, quod homines dicti loci, et pertinentiarum ejusdem, dictis dominis, et eorum successores, vendas teneant et tenere faciant de rebus comestibilibus, dum tamen ipsi Domini, vel eorum successores, in dicto loco vendas non inveniant praedictorum, et hospites habeant; quo casu, etiam de dictis rebus comestibilibus recipere habeant a gentibus dicti loci, vocatis et presentibus consulibus dicti loci, vel altero ipsorum, aut duobus probis hominibus dicti loci, deffectu dictorum consulum, et facta prius estimatione per eosdem. Et quod in continenti dicti Domini, et eorum successores, pretium sic estimatum solvere teneantur, vel bonum pignus tradere, exceptis armaturis, vel bonam et ydoneam cautionem dare de solvendo dictum pretium infra unum mensem, et transacto dicto mense, quod consules dicti loci possint compellere illum, qui fidejubebit pro praedictis ad solvendum. Et si pignora ... tradita fuerint, ille, qui ea receperit, ea possit vendere transacto dicto mense; alioquin dictis Dominis, vel eorum successoribus, nisi, ut praemissum est, vendere non teneantur, nec ipsos possint compellere ad vendendum.

XXV- Item, quod homines dicti loci, et pertinentiis suis, eisdem Dominis, et eorum successoribus, pro hospitibus, si habeant, vel in firmitate ipsorum, vel propriae familiae, teneantur dare unam gallinam pro sex turonensibus parvorum, et unum anserem pro octo denariis turonensium dictae monetae, et unum gallinatum pro duobus turonensibus parvis, anserulum, a festo Pesta Paschae Domini usque a festum Nativitatis beati Johannis Baptistae, pro quisque denariis turonensibus parvis; et quod ipsos recipiant de manibus consulum dicti loci, qui nunc sunt, aut erunt in futurum, nisi hoc esset ad ipsorum consulum deffectu, vel negligentia manifesta.

XXVI- Item, quod si ipsi Domini, aut eorum successores, officiales ipsorum, facerent aliquem de dicto loco, vel ejus pertinentiis, pignorari per aliquem seu aliquos de familia sua, pro suis juribus et deveriis, quod ille, qui pignoratus fuerit per praedictos, pro salario aliquid solvere minime teneatur, nisi per servientem publicum et juratum facerent pignorari.

XXVII- Item, quod ipsi Domini, aut eorum heredes, teneant pignora pignorata pro suis juribus et deveriis ab hominibus dicti loci per octo dies antequam ea vendant aut impignorent; et ipsis octo diebus elapsis, quod sit eis licitum ea vendere aut impignorare: ita tamen, quod in dicto loco de Monteacuto inquantentur, et vendantur, et subhastentur, et non alibi; ita tamen, quod si vendantur dicta pignora, ille, cujus erunt, infra quindecim die a die ipsius venditionis in antea proxima computando, possint ea recuperare, latis facto emptori de pretio quo vendita fuerint, et de expensis, videlicet de quolibet solido unum denarium turonensem.

XXVIII- Item, voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod ipsi Domini, nec eorum successores, nec aliquis alius nomine ipsorum aut mandato, non capient ab hominibus dicti loci, seu pertinentiarum ejusdem, nec capere facient foenum, paleas, animalia, aves, vel alia eorum bona, praeter ipsorum liberam voluntatem. Et si forte aliquis de familia ipsorum Dominorum, vel alius, in contranum faceret, vel veniret, quod ipsi homines possint eis ausserre et deffendere sine pena, tamen dampnum non dando.

XXIX- Item,  voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quos ipsi, seu eorum successores, aut officialis, non citabunt, nec citari facient, aliquem habitatorem seu vicinum dicti loci, seu pertinentiarum ejusdem, extra dictum locum pro hiis, quae acta fuerint seu commissa in dicto loco seu ejus pertinentiis, et quorum cognitis ad curiam dicti loci pertinebit quorisque ad diffinitivam sententiam, seu alium cognitionm latam per curiam bajuli et consulum dicti loci cognitum fuerit seu discussum: quo casu, cuicumque sit licitum appellare, et non ante.

XXX- Item, promiserunt dicti Domini, nomine quo supra, se daturos, quandocumque a dicti loci consulibus fuerint requisiti, carrerias necessarios in dicto loco, et ejus pertinentiis, et datas tenere, quae fuerint necessariae, ad cognitionem bajuli et consulum dicti loci.

XXXI- Item, quod dicti homines dicti loci possint et valeant vendere, cui voluerint, blada et vina sua, et alia mercimonia, nisi Domini praedicti, vel eorum successores, ipsa voluerint pro tanto pretio quantum alii dare vellent, et si alia urgens necessitas immineret, quod pretium dicti Domini teneantur prout illas, qui emerat, solvere promisit.

XXXII- Item,  voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod quolibet habitator dicti loci, seu pertinentiarum ejusdem, nunc vel in posterum, in suis terris seu possessionibus feudalibus possit et valeat vedatum seu bedata facere, in quibus sit ansus uti aut modo aliquo explectare, praeter Domini dicti deffensi seu bedati praedicti voluntatem, videlicet quilibet ipsorum medium arpentum, et piscaria et columbaria ad cognitionem bajuli et consulum dicti loci , qui nunc sunt, et erunt in futurum.

XXXIII- Item, fuit actum, quod si alicui de habitatoribus dicti loci, seu pertinentiarum ejusdem, per aliquem injuria fiat seu offensa, dicti Domini, et eorum successores, ipsum deffendere et amparare teneantur atque sequi: et vice versa, dicti homines dicti loci, seu pertinentiarum ejusdem, ipsos dominos, et eorum successores, teneantur deffendere et amparare atque sequi, si eis fiat injuria vel offensa.

XXXIV- Item, si quis de dicto loco de Monteacuto, vel ejus pertinentiis, vinum vendere voluerit ad tabernam, ipsum primitus preconisari faciat per communem preconem dicti loci antequam ipsum vendat; et si quis in contrarium fecerit, in quinque solidis turonensium parvorum ipsis Dominis, et eorum successoribus, solvere teneatur. 

XXXV- Item, fuit actum, pactum  et conventum inter ipsos Dominos, nomine quo supra, et dictos consulos et alios supra nominatos, nominibus quibus supra, quod castrum dicti loci de Monteacuto et barbacana antiqua a ponte intra claudantur per ipsos consules Monteacuti, suis propriis expensis semel, bonis tapiis, vel alia sufficienti clausura, ad cognitionem dictorum Dominorum et consulum dicti loci, et hoc infra biennium; quae clausurae sic semel facta per dicto homines, ut est dictum, perpetuo teneantur integre per ipsos Dominos, et eorum successores et homines dicti loci, qui nunc sunt, et erunt in futurum; et hoc videlicet in fronteria una anteriori versus orientem per ipsos Dominos, et eorum successores, et in allis fronteriis per ipsos homines dicti loci, qui nunc sunt, et erunt in futurum; et quod quilibet de dicto loco, seu pertinentiis ejusdem, infra dictum castram, seu barrium  ejusdem, plateam habeat; et in eadem domum construat juxta posso suum, et constructam teneat perpetuo ad cognitionem et ordinationem ipsorum bajuli et consulum dicti loci, qui nunc sunt, et erunt in futurum.

XXXVI- Item, quod homines dicti loci teneantur facere portalia et pontes dicti loci, castri et barrii, perpetuo suis propriis expensis.

XXXVII- Item, quod dicti Domini, et eorum successores, teneantur eis dare ligna de quibus praedicta fiant, nisi ipsi homines possint commode invenire.

XXXVIII- Item,  voluerunt et concesserunt dicti Domini, nomine quo supra, quod omnes et singuli habitatores dicti loci, seu pertinentiarum ejusdem, possint et valeant nutrire, depascere et pascentare libere et sine omni donatione et sine de prestatione salarii et servitii in pascuis et territoriis dicti loci, et ejus pertinentiarum, et omni tempore, excepto vedato seu deffensis, eorum animalia, et etiam aliena, cujuscumque generis sint, seu etiam conditionis, ubicumque habeant ipsa, dum tamen ipsa aliena teneant in guassalhiam; et quod propter praedicta praedicti Domini, vel eorum successores, non possint aliquid exigere ab eisdem, vel eos modo aliquo impedire, soluto eis jure super partem guassalharii competente.

XXXIX- Item, quod omnes et singuli habitatores dicti loci, vel pertinentiarum ejusdem, possint et valeant blada sua flagellare cum suis animalibus, vel alicujus, et quocumque alio modo poterunt, et sine  pena.

XL- Item, si quis de vineam, seu vineas ipsorum Dominorum intraverit, ultra ipsorum voluntatem, in quinque solidis turonensium dictis Dominis teneantur; et nisi praedicta sufficienter probari possint, credatur sacramento illius, qui praedicta viderit, seu invenit, et quod solvat emendam dampnum passo.

XLI- Item, praedicti Domini, nomine qua supra, dederunt et concesserunt pro padoento dictis consulibus et aliis supra scriptis, pro se et hominibus quibus supra recipientibus, videlicet ex parte anteriori versus orientem versus lo marcadau; prout confrontatur cum terra dicti Domini Augerii de Salla, ex una parte; et vinea ejusdem Domini Augerii et etiam Condoriae ... ex altera; et vinea Augerii de Lortau ex altera et terra, quae fuit Leprosorum dicti loci, ex altera.

XLII- Item, a parte occidentate unam petiam terra in loco vocato Laubernet, prout  confrontatur cum honore Petri de Orto, ex una parte, videlicet versus Sanctum Severum, et versus Arrossium cum honoribus dicti Petri de Orto et Sanctii de Mediavila, Bernardi de Bonau, Vitalis de Montealto, Augerii de Lostau, et heredum Sanctii de Pujolio.

XLIII- Item, si quis extraneus fuerit vocando pro aliquo contractu, vel ad perhibendum testimonium veritatis in curia bajulorum et consulum dicti loci, quod dicti bajulus et consules requirant judicem ordinarium dicti comitatus Pardiaci, quod concedat eis litteras citatorias de citando dictos extraneos in loco praedicto.

XLIV- Item, praedicti Domini concesserunt vicinis et habitatoribus dicti loci, et ejus pertinentiarum, qui nunc sunt, et pro tempore fuerint, quod si eis licitum recipere de vepris seu spineis itinerum, et de terris padoentorum et itinerum pro meliorando bona seu campos, arboribus grossis et fructiferis exceptis.

 Et hiis peractis, praefati sindicus et consules, nomine sui sindicatus et consulatas, et nomine universitatis et singulorum habitatorum dicti loci, seu in posterum habitatorum hujusmodi  libertates superius comprehensas ratas et gratas habentes sub debita obligatione convenerunt tenere, observare, et pro eis, et eorum quolibet, tenere, ut convenit in perpetuum sine dolo: saepe dicti procuratores, quo supra nomine, et condominus antedictus, ex certa scientia, de jure certificati, rejectis et exclusis omnibus et singulis subterfugiis, cavillationibus et exceptionibus, quibus mediantibus possent per se, aut alios loco sui, contrafacere vel venire, ullo tempore in futurum, omnia et singula supradicta rata et grata habituros concesserunt, et omnia et singula ex causa doni habiti et recepti per eosdem, de quo pro paccatis se tenent pariter et conventis; renunciate exceptioni doni non habiti, non recepti, et in eorum commodum non conversi, et exceptionibus doli mali, fraudis, conditioni ab causam et sine causa, in futurum actioni; et juri dicendi, usu et libertati ... errorem inducto fides minime adhibenda; jurique dicente, constitutionem seu libertatem in tertii prejudicium non obtinere roboris firmitatem; et jurii dicenti, generalem liertatem actionem specialem non obtinere; et juri etiam dicenti, decepto in talibus fore subveniendum.
 Dicentes insuper scienter dicti procuratores et condominus, se recepisse plura et diversa servicia a singularibus loci praedicti, proterquod ad praemissa merito sunt astricti; expresse renunciado exceptioni servitiorum non factorum, sibi non impensorum; promittentes et ex certa eorum scientia contenta in hujusmodi instrumenta nullam impetrare restitutionem seu privilegium, nullam opponere exceptionem, nullam habere allegationem, et nullo uti juris ne facti consilio, per quod contra praemissa aut praemissorum aliqua possent contra facere, venire, sive... ipsorum singularia nunc habitantium, sive in posterum habitare volentium, seu alius quovismodi; renunciantes beneficio rescripti, litteris, privilegiis, exceptionibus, oppositionibus, et allegationibus et subterfugiis, quibuscumque, volentes se debere compelli ad observandum omnia et singula superius comprehensa, prout in similibus fieri consuevit, sub obligatione bonorum dicti loci et condominis antedictis pertinentium, ac juris renunciatione qualibet ex cauthela. Et vicissim dicti concedentes, quo supra nomine, praefatis sindico, consulibus et singularibus, nomine quo supra, stipulantibus et accipientibus, meque notario infrascripto pro omnibus et singulis, quibus interest, intererit aut interesse poterit in futurum, stipulatione valida interveniente, promiserunt omnia et singula concessa superius comprehensa observare, et facere observare, a modo et in perpetuum ut veras libertates concessas, fraude et dolo cessantibus quibuscumque. Et pro hiis omnibus et singula bona sua mobilia et immobilia, quocumque nomine nuncupentur, obligantes, sub omni juris renunciatione qualibet pariter et cauthela. Et ut perpetuum robur obtineant, praedicti procuratores nomine procuratoris, et dictus nobilis, praemissa omnia et singula tenere, complere, servare, ex in nullo contravenire super sancta quatuor Dei Evangelia munibus eorum dextris corporaliter gratis tacte jurarunt; volentes de praemissis possint fieri publica instrumenta tradendas unum consulibus, aliud condominis praedictis, ita videlicet, quod publicatio instrumenti, vel non publicatio possit corrigi, emendari et mutari in malius de peritonum consilio, facti tamen veritate non mutata. Quibus peractis, praenominati sindicus et consules, quo supra nomine, et pro eorum parte requisiverunt confici et liberari ... publicum instrumentum.

 Tenor vero litterarum dicti domini comitis, de quibus seprius facta est mentio, talis est. ARNALDUS-GUILHERMI, Dei gratia, Dei gratia comes Pardiaci, Dominusque Baroniarum Birani et Ordani, dilectis nostris Domino Aymerico de Monteacuto, licentiato in legibus, et magistro Johanni Bertrandi, procuratori nostro, salutem cum consules Montisacuti superioris in Pardiaco, ex certis causis per judicem nostrum ordinarium Pardiaci judum condempnati fuerint ad admittendum jurisdictionem, et super praedictis nostrae misericordiae se submiserunt, nobis que noviter supplicarunt, ut eisdem novas consuetudines una cum parierio nostro dicti loci concedere signaremur, Igitur eorum supplicationi inclinati, cum extra patriam profisci habeamus, vobis et cuilibet vestrum in solidum committimus, quatenus consuetudines renovabiles et condecentes, una cum pariero nostro loci praedicti, eisdem nostro nomine concedatis, nos que eisdem promittimus quidquid per vos, seu alterum vestrum, una cum dicto pariero, concessum fuerit, ratificare et approbare sub bonorum nostrorum obligatione, et juris renunciatione qualibet et cauthela.
 Datum in Montelugduno, die decima nona mensis septembris sub signeto nostro intus praesentes litteras posito, et sigillo magno in dorsso posito, anno Domini MCCCLVIJ.
 Et insuper dictus Dominus Arnaldus de Montebardone, protestatus est, quod propter hanc novam concessionem consuetudinum, quantum sua interest, non intendit renovare consuetudines alias per predecessores suos concessas habitatoribus dicti loci de Monteacuto.

 Actum fuit in dicto loco de Monteacuto, die sexta decima augusti, anno Domini MCCCLVIIJ. Domino Johanne, Rege Franciae dominante; Arnaldo-Guilhermi, Dei gratia in suo comitatu Pardiaci dominante; Guilhermo, episcopo Tarbiensi existente. Hujus rei sunt testes Dominus Bernardus de Vallatis; frater Petrus de Garosseto, ordinis Praedicatorum; Manaldus, Dominus de Tronsenxis; Johannes Dautrey.

 Postque anno Domini MCCCLXJX et die sexta decima octobris in Montelugduno, regnante Domino Johannes, Rege Franciae, Arnaldo-Guilhermi, Dei gratia comite Pardiaci, in suo comitatu dominante; et Arnaldo, archiepiscopo Auxis existente; Guilhermus de Ponteto, sindicus dicti loci Montisacuti, nomine sui sindicatus, et singularium habitatorum dicti loci et per in perpetuum habitantium, constitutus, praesente me notario, et testibus infrascripti, requisivit discretum virum magistrum Johannem Bertrandi, procuratorem dicti Domini nostri comitis Pardiaci, ut libertates superius comprehensas faceret confirmare, approbare et ratifficare per egregium Dominum nostrum Dominum Arnaldum-Guilhermi, comitem Pardiaci, juxta promissionem et conventionem per eum factum. Et mox ibidem magister Johannes Bertrandi, ut boni viti interest, volent conventiones cum effectu adimplere, libertates superius comprehensas Domino nostro comiti Pardiaci exhibuit et tradidit, prout superius sunt expressae.

QUIBUS VIRIS et perlectis dictum Dominum nostrum comitem Pardiaci, idem Dominus noster Dominus Arnaldus Guilhermi Dei gratia comes Pardiaci, ut condominus dumtaxat dicti loci de monteacuto, sua libera voluntate, sponte, de jure suo certificatus, exclusis omnibus et singulis cavillationibus et exceptionibus, quibus posset contravenire perse, aut alium loco sui, libertates praedictas omnes et singulas modo et forma superius comprehensas approbavit, laudavit, confirmavit, et de eis sic teneri voluit, ac si per ipsum Dominum nostrum comitem essent concessae; expresse renunciando omnibus et singulis juribus superius comprehensis: et hoc concessit ex causis superius expecifficatis, volens renunciationis vim haberi pro repetitis et pro fattis noviter atque scriptis; consentiens, quod si reperiatur aliqua causa posse venire contra seriem praedictorum, quod de quolibet articulo libertates singulares concessae censeantur esse, sic que per in perpetuum concessa obtinere roboris firmitatem, et ista tenere, observare et facere observare promisit sub obligatione honorum suorum ... et juravit super sancta quatuor Dei Evangelia, praemissit omnia et singula tenere, complere, et facere obervare a quibuscumque suis procuratoribus, ne contra praemissorum seriem aliquid facerent seu attemptant; volens evis in posterum in aliquo judicio contra haec concessa non audiri, ne via per iurii, apparere valeat ex praemissis. Et facta HUJUSMODI approbatione, dictus sindicus, nomine quo supra, approbationem, ratificationem et concessionem universorum praemissorum ..., et me notarium infrascriptum, ut praemissa ... retinerem, universit[...] et singularium habitatorum et in posterum habitantium in dicto loco sibi conficerem publicum seu publica, instrumentum seu etiam instrumenta, quod est feci.
Hujus ratificationis et approbationis sunt testes, Dominus Petrus Arnaldi de Montelugduno, miles; Bernardus de Montelugduno, Domicellus; Dominus Manaldus de Pansaderio, Baccalarius in legibus; Bernardus de La Fita, Domicellus; et magister Ramundus de Fageto, notarius publicus Pardiaci, Birani et Ordani, dicti Domini nostri comitis Pardiaci, qui hanc cartam retinuit et notavit; vice cujus et mandato ego Petrus de Fageto, clericus, coadjutor eidem notario datus per Dominum judicem ordinarium Pardiaci, hanc cartam a nota praedicti notarii non cancellata, nec viciata, sumpsi, scripsi, fideliter et grossavi, veritatis substantiae in aliquo non mutata.
 Et ego Ramundus de Fageto, notarius praedictus, facta collatione cum originali, et dicto coadjutori, et approbendo cancellaturas, rasuras et interlineaturas, hic me subscripsi, et pasui meum praesens signum. IN CUJUS instrumenti consuetudines et libertates praedictas in se continentis, visionis, inspectionis atque praelationis certitudinem, testimonium atque fidem pleniorem, nos Johannes de Bernio, judex praedictus, ad instantiam, postulationem requisitionem consulum et habitatorum dicti loci de Monteacuto superiori, transcriptum, transsumptum seu vidimus in formam publici instrumenti per notarium publicum infrascriptum redigi, scribi et publicari mandavimus, sigilloque nostro, seu curiae nostrae, jussimus appensione communivi; Decernentes eidem praesenti transcripto, transsumpto seu vidimus tantam fidem adhibendam fore, quantam originali dicti instrumenti dictarum consuetudinum praeinsertrum ad hiberetur: interponentes in hiis omnibus praemissis nostram, et dictae nostrae curiae auctoritatem judiciariam pariter et mandatum, salvo jure nostro, et quolibet alieno. 

Acta fuerunt haec apud locum de Montelugduno, die vicesima septima mensis junii, anno Domini M° quadringentesimo LIIJ° regnante illustrissimo Principe et Domino nostro Domino Karolo, Dei gratia Francia rege, et Reverendissimo Patre in Christo et Domino domino Philippo, miseratione divina Auxis archiepiscopo existente. Hujus rei sunt testes honorabiles ac nobiles viri Dominus Johannes de Mansis, in decretis licentiatus, Judex appellationum comitatus Pardiaci; Arnaldus Seguinoti de Astano, Dominus loci de Stampis, Johannes de Momaas, Dominus loci de Aussio; Arnaldus Guilhermi de Tronsencis, Dominus loci de Tronsenxis, in dicto comitatu Pardiaci habitatores. Et ego Bernardus de Mediavilla, notarius publicus regius villae Marsiaci habitator, qui praedictorum consuetudinum praeinsertarum praesentationis, visioni, palpationi, inspectioni, et ipsi transcripto sive transsumpto vidimus nuncupatio, petitioni, decreto et concessioni, auctoritatis que pariter et decreti judiciarii interpositionis, ac aliis praemissis, dum, sic ut praemittitur, dicerentur, agerentur et fierent, una cum praenominatis testibus praesens fui, eosque sic fieri vidi, audivi et in notum sumpsi et publicavi; idcirco praesentem publicum instrumentum , transsumptum, vidimus nuncupatum, manu propria scripsi, et in hanc formam publicam redegi, ac signo meo publico sequenti signavi, una cum sigillo curiae dicti Domini Judicis sigillando, de mandato dicti Domini Judicis, in fidem et testimonium omnium et singulorum praemissorum.
Et ad majorem omnium et singulorum praemissorum roboris firmitatem habendum, nos judex praedictus sigillum dictae nostrae judicaturae in pendenti duximus apponendum.

Le sceau manuel du notaire Mediavilla sur la charte de 1358, transcription de 1453, copie de 1750.
 

Document N°2

Larcher, Glanages, t.XXV, fol.420

Confirmation des privilèges de Montégut par Antoine de Bourbon (le père d'Henri IV).

Antoine, duc de Vendomois, pair de France, comte de Armaignac, de Rhodes, Marles, Couresan et Charroloys, gouverneur et lieutenant general pour monseigneur le roi en païs de Picardie et Boullonnoys1 et Arthois, et Jehanne, princesse de Navarre, duchesse, comtesse, dame esdits lieux,
Savoir faisons a tous presens et advenir, nous avons reçu l'humble supplication et requete de nos chers et amés2, les sindics, manans et habitans dudit lieu de Montegut en notre comté de Pardiac, contenant que des longtems leur auroit été octroyés par feus nos cher seigneurs et predecesseurs les comtes d'Armaignac, que Dieu absolve3, donnés, concédés et octroyés en plusieurs beaux et grands privilèges, coutumes, usages, franchises et libertés, desquels depuis ledit jour ils ont joüy et usés ainsi que de tous est apperté4 et appert par certain instrument public contenant bien au long leurs dits privilèges, coustumes, usaiges et franchises, auquel ces presentes sont cy attachées sous notre contrescel, duquel, a ce titre et moyen, lesdits suplians et leurs successeurs et predecesseurs, ont parcidavant bien et duëment joy et usé, joyssent et usent encore de present paisiblement, ainsi qu'ils disent, nous suplians, que a notre novel et joyeux advenement à nosdites terres et seigneuries de ladite maison d'Armaignac, notre plaisir soit leur confirmer, ratifier, entretenir et approuver iceux privilèges, coutumes, usaiges, libertés et franchises, et sur ce leur impartir nos graces et libéralité. Par quoy nous, ces choses considérées, et désirans le bien et utilité de la chose publique de ladite ville et desdits suplians, inclinons libéralement a leurdite suplication et requête, en faveur de la bonne loyauté, amour et vraie obéissance, qu'ils ont de tout temps et ancienneté eüe et démontrée envers nos dits très chers seigneurs et prédécesseurs les comtes d'Armaignac, font et continuent encore de présent. 
Pour ces causes, et autres considérations a ce nous mouvans, a iceulx, par l'advis et délibération des gens de notre conseil étant de nous, avons confirmé, loüé et ratifié, continué et approuvé, et par la teneur de cesdites présentes, de notre grace spéciale, pleine puissance et autorité, confirmons, ratifions et continuons leursdits privilèges, coustumes, usaiges, franchises et libertés, pour doresenavant en juger et user par eux et leurs successeurs, le tout selon et ainsi qu'ils ont parcidavant joy et usé düement et pacifiquement, et encore joyssent et usent de présent sans préjudice toutefois des droits et intérêts de nous et de la chose publique du païs; si donnons un mandement par lesdites présentes à nos juges de nosdits pays, terres et seigneuries, et à tous nos justiciers, officiers, et à leurs lieutenants presens et advenir, et a chacun d'eux, si comme a lui dessus dites, ils facent et souffrent et laissent lesdits suplians et leurs successeurs, joyr et user par la manière que dite est, pleinement et paisiblement, sans leur faire, mettre ou donner, ne souffrir leur aucun desturbier5 ou empêchement lequel s'il y est mis ou donné, leur avoir lésé ou etre mis ou donné, ils les facent mettre incontinent et 
sans délai en pleine délivrance. Car tel est notre plaisir6, sauf en toute chose notre droit et caution.
En témoin de ce nous avons signé ces présentes de notre main, et a icelles fait mettre notre scel. Donné à Pau en Bearn le dixième jour de mars l'an mil cinq cent cinquante trois.
Antoine. Jehanne [...]
 

Document N°3

Le cadastre de Montégut en 1755. Tableau de synthèse (non reproduit)

Documents N°4

Inventaires des biens nationaux pendant la Révolution Française

ADG Q96

Procès-Verbal d'estimation du presbytère, de l'église Notre-Dame-de-l'Assomption et de l'église ruinée Notre-Dame-de-Lacarce:

«  Ce jourd'huy vingt et cinq messidor an trois de la République nous Etienne Cassas habitant de Mirande, et Frix Lafforgue habitant de Miélan architectes soussignés; en vertu de l'arreté du Directoire du district de Mirande du vingt et neuf germinal qui nous commet à cet effet, nous sommes transportés dans la commune de Montégut et chez le citoyen Sénac maire lequel nous avons interpellé et requis de nous faire la déclaration de tous les bâtiments nationaux qui existent à vendre dans ladite commune afin que nous puissions de suite procéder à leur estimation conformément à l'arreté du directoire ci-dessus cité invitant en même temps ledit Sénac nous accompagner dans notre opération.

A l'instant ledit ... nous auroit déclaré ne connoitre d'autres bâtiment national a vendre dans ladite commune, que la cidevant église paroissiale, et la maison cidevant presbiterale dudit lieu, et de suite il nous auroit offert de nous accompagner pour procéder à l'estimation desdits objets, auquel effet nous nous sommes transportés à ladite cidevant église nous procédé comme suit:
1- En premier lieu nous avons toisé les meurs de la maison presbiterale auxquels murs extérieurs nous avons trouvé seur la longueur de huit toises et huit toises large et trois toises de hauteur. Quatre vingt neuf  toises quarées a la somme de ......................................................... 1080 ll
2- Deux meurs de refent de huit toises de longueur et trois toises de hauteur produit quarante et huit toises quarées a douse livres la toise a la somme de .................................................... 570 ll
3- Vingt quatre planches a douse livres la toise a la somme de ................................... 188 ll
4- Plus six toises planches a douse livres la toise a la somme de ................................ 72 ll
5- Plus trois toises meurs seur trois toises hauteur a douse livres la toise quarée a la somme de ..................................................................................................................................... 1032 ll
6- Plus quatre vingt six toises de couverture  a douse livres la toise quarée a la somme de 1032 ll
7- Plus dus escaliers estimés a la somme de ............................................................... 250 ll
8- Plus dus cheminées estimées a la somme de .......................................................... 150 ll
9- Plus dus plasses pour la cour ou jardin estimé a la somme de ............................... 400 ll
          --------
          3778 ll

La cidevant église paroissiale de la commune de Montégut.

1°- Longueur de l'église saises toises et quatre toises de hauteur et cinq toises de large lequele produit cent soixante huit toises quarées a quinze livres la toise a la somme de .................................................................................................................................... 2520 ll
3- Plus la sacristie sept toizes et demy carées de meurs a six livres la toise quarée a la somme de .................................................................................................................................... 1010 ll
5- plus quatre vingt saise toises de plafon en bois a dix livres  la toise quarée a la somme de .................................................................................................................................... 960 ll
6- Plus quatre vingt saize toises de carelement a quatre livers la toise quarée a la somme de .................................................................................................................................... 384 ll
          ---------
          4922 ll

Estimation d'une chapelle que l'on a détruite laquelle démolissant il se trouve beaucoup de matériaux et quelque peu de bois.

1- Emplassement et patus de la chapelle trois plasses que nous estimons a la somme de 600 ll
2- Plus quinze piesses de bois de vingt et quatre pieds de longueur et de dix pousses de hauteur et huit depessur estimées les quinze piesses a la somme de ......................................... 180 ll
3- Plus les matériaux des demolissionts de la chapelle estimons a la somme de ........ 300 ll
          --------
          1080 ll

Tout lequel batiment détaillé ci-dessus avec son emplacement je porte suivant notre estimation que nous avons faitte conformément a la valeur du prix de 1790, a la somme de pour le presbitere 3778 livres et peu ce porter par lanchere a la somme de  30224 livres.
La cidevant église je porte a la somme de 4922 livres et peut ce porter par lanchere a la somme de 23376 livres.
Plus pour une chapelle con a demolie et sont amplacement cy compris les matériaux et poutres que nous avons trouvées estimé a la somme de 1080 livres et peut ce porter par lachere a la somme de 14040 livres.
Tout lequel batiment détaillé ci-dessus avec son emplacement ce porte an total a la somme de 19780 livres ou a la somme de 67640 livres.
Nous déclarons au surplus que etl est notre rapport que nous avons dressé suivant nos lumières le plus justement et équitablement quil nous a été possible pour cela nous avons vacqué trois journées.

A Montégut le 27 messidor troisième année de la République et avons signé.

Cassas C[ommissai]re      Laforgue C[ommissai]re »

Estimation des biens fonciers de l'abbaye de Saint-Sever de Rustan à Montégut:

«  Nous Jean Labat de Faget Pardiac expert nommé par le directoire du district de Mirande duement assermenté a leffet de lestimation des domaines nationaux situés dans letendue du district certiffions nous etre transporté au lieu de Montegut et sur l'indication qui nous a été donnée après avoir pris connaissance des terres labourables et granges sur ledit bien et autres objets dépendants de l'abbaye de Saint Sever de Rustan nous les avons estimés ainsi qu'il suit:
1°- Une pièce de terre labourable a las places de dessus confronte du levant chemin midi Dominique Delort couchant aussi et François Cougot septentrion ledit Cougot contient cinq places monte au total......................................................................................................  125 ll
2°- Plus une pièce de terre labourable a las places de dessus confronte du levant le sieur Jean Gardey et Mr de Cazaux midi le sieur Gardey couchant ledit Cazaux et Pierre Espiaux contient sept places un tiers monte au total ......................................................................  170 ll
3°- plus une grange et terre labourable a las places de dessus confronte du levant et septentrion chemin, midi Mr Cazaux couchant aussi terre de Dlle Enjélique Pérès contient cinq journaux dix places trois cartz monte en total grange et terre labourable a la somme de ........  4450 ll
4- Plus une autre pièce de terre labourable a las places de debat confronte du levant chemin midi aussi et Jean Bernard Maillos et ledit Jean Gardey, Mr Cazaux et Je an Duffar cochant ledit Maillos ledit Gardey ledit Sr Cazaux larriviere de Larros Bertrand Cazaux François Dessens Bernard Soulé ledit Duffar et Notre Dame de la chapelle de la Carce septentrion ledit Sr Cazaux ledit Soulé M. Gardey contient quatre journaux trois places monte en total .......  4800 ll

Après avoir vérifié les objets ci-dessus en sen trouvé qui portoient vingt deux fois le revenu net qui monte en tout la somme de neuf mille cinq cent quarante cinq livres ..... Nota 9545 ll.
Certifié véritable par nous expert nommé par le directoire du district de Mirande le 11 mars 1791.

Labat ».

Estimation des biens de la chapelle N.D. De La Carce

«  Nous Jean Labat de Faget Pardiac expert nommé par le directoire du district de Mirande duement assermenté a leffet de lestimation des domaines nationaux situés dans letendue du district certiffions nous etre transporté au lieu de Montegut et sur l'indication qui nous a été donnée après avoir pris connaissance des terres labourables bois hautin inculte et autres objets dependances de ND de L'acarce situé en Montégut nous avons estimé ainsi ce quil suit:
1- Une pièce de terreau Marcadau confronte du levant Bonecarrere midi Etienne Cénac et Jean Caperan et par les autres parts chemin public contient neuf places deux tiers monte au total .............................................................................................................................  102 ll
Plus une pièce de terre au Marcadau confronte du levant chemin public midi Dominique Delort et Jean Caperan couchant et septentrion ledit Caperan contient huit places un tiers monte au total......................................................................................................................  80 ll
Plus une pièce de terre à la Tartace confronte au levant midi et septentrion couchant bois de Raymond Larrieu contient deux journaux quatorze places et demi monte au total  752 ll
plus terre a Las places de debat confronte du levant aux pères bénédictins et Jean Duffar midi François Dessens couchant larriviere de Larros et septentrion Guillaume Darroux contient un journal deux places monte au total ......................................................................  420 ll
Plus terre a Bonnecarrere confronte du levant Etienne Cénac, midi Guillaume Duffar et Bertrand Garderes couchant ledit Gardères Antoine Becas Louis Garderes et Raymond Carrau septentrion Jean-François Montamat contenant quatre journaux cinq places un quart monte au total 1123 ll

Après avoir vérifié les objets ci-dessus en sen trouvé qui portoient vingt deux fois le revenu net qui monte en tout la somme de deux mille quatre cents quatre vingt deux livre   2482 ll
Certifié véritable par nous expert nommé par le directoire du district de Mirande le 18 mars 1791.

Labat »

Estimation des biens nobles de Montégut

«  Nous Jean Labat de Faget Pardiac expert nommé par le directoire du district de Mirande duement assermenté a leffet de lestimation des domaines nationaux situés dans letendue du district certiffions nous etre transporté au lieu de Montegut et sur l'indication qui nous a été donnée après avoir pris connaissance des terres labourables verger et autres objets dependants desdits bien nobles situés audit territoire nous avons estimé ainsi ce quil suit:

1°- Une pièce de terre labourable ditte de la Bailie confronte dorient Jean Caperant midi le cimetière couchant Arnaud Arrouy septentrion Jean sorbet contient six places monte au total ......................................................................................................................  30 ll
plus autre pièce de terre bouzigue a la Coste du Castet confronte dorient et midy chemin public couchant Dominique Delort septentrion Pierre Castaing et patus de la communauté contient trois journaux une place monte au total ...............................................................  240 ll
Plus autre pièce de terre labourable parsant de la Capere confronte dorient au chamin public hautin de Marie Dizac couchant la riviere de Larros septentrion ledit cimetière de Notre Dame de La Carce et chemin contient trois journaux six places et demy monte au total ..  1120 ll
plus terre labourable a Las bernatolle confronte dorient chemin public midy ledit cimetière et François Dessens et héritiers de Sanson et Jean Sorbet couchant riviere de Larros septentrion chemin contient un journal cinq places et demy monte au total ..................  470 ll
Plus autre pièce de terre labourable aux Arroudès confronte dorient couchant et septentrion chemin public midy Jean sorbet contient 14 journaux quatre places un tiers monte au total 3710 ll
Plus autre pièce de terre a Montané confronte dorient Jean Bezombes et Jean Sorbet midy ruisseau du Loureux couchant terroir de Villecomtal septentrion aussi et ledit Bezombes contient deux journaux quatorze places un tiers monte au total .......................................  760 ll
Plus autre pièce de terre labourable derrière le moulin et au chemin de la Caussade confronte dorient le canal du moulin couchant et midy chemin et François Dessens et Jean Bezombes septentrion jean Sorbet contient sept journaux trois places un tiers monte au total 2170 ll
Plus terre labourable a la Garlette confronte dorient Jean Sorbet midy Jean Bezombes couchant chemin et terre de Mr de Saint Lary septentrion ledit saint Lary et Jean François Dazet contient quatre journaux une place et demy monte au total ....................................  1380 ll
Plus autre pièce de terr labourable appelée a Jar confronte dorient chemin public midy Mr gardey couchant Dominique Delort septentrion ledit Jean Gardey Simon Dufar Dominique Dizac et Mr de Saint Lary contient huit journaux six places trois quarts monte au total ....  2530 ll

Après avoir vérifié les objets ci-dessus en sen trouvé qui portoient vingt deux fois le revenu net qui monte en tout a la somme de douze mille quatre cents  livres   Nota  12400 ll

Labat expert. »

Estimation des moulins et autres objets de Villecomtal et Montégut:

« [acte daté du deux may 1791]
1- Le moulin de Montagut avec toutes les apartenances et dependances situé dans la muniscipalité dudit Montégut constitué en ses batiments qui est le corps de moulin ou il y a trois meules alantes et moulantes l'une en bon estat et les deux autres fort uzées et deux chambres l'une servant de cuisine desus ladite chambre et cuisine il y a un engard. En outre il ÿ a un tamis a paser la farine et trois arques a tenir les grains plus un jardin patus et une piesse labourable le tout tenant de la contenance d'anviron un journal et huit plasses lesquels dits objets avons estimé qu'ils donnét un revenu annuel de la somme de trois mille livres exampt de toutes charges laquelle somme de trois mille livres oblotée par quinze fois forme un capital de la somme de quarante cinq mille livres.
2- Le moulin de dessus [...] à Villecomtal [...]
3- Le moulin d'en bas [...] à Villecomtal [...] avec le foulon [...]

Pour les trois susdits moulins il nia cune digue incÿ toutes les reparations ou reconstructions seront faites aux fraix et depans des revenus desdits trois moulins et au marc la livre de lestimation faite pour un chacun [...] pour le recurement et reparation du canal au dessus du moulin de Motnagut jusqua la digue seront faites aux fraix et depans du revenu dudit moulin de Montagut et pour le canal qui est au dessus des moulins de Villecomtal jusqu'au dut moulin de Montagut le recurement et reparation demeure que celles a faire au pase lit et aqueduc du risau du Louroux quil traverse ledit canal le tout sera fait aux fraix et deapns des revenus des deux dits moulins au marc la livre.
4- hautin de la fabrique de l'église [...]
5- Plus la directe en Montagut qui consiste en lods et vantes. Le revenu de laquelle est danviron 
1° en fief de      100 livres
En lods et vantes de 200 livres
    ---------------
      300 livres

Le revenu nest est de trois cents livres laquelle oblotée par quinze fois forme un capital de la somme de quatre mille cinq cents livres.
6- Plus avons estimé les meubles qui sont a la grange de Montagut sidevant apartenant aux religieux de Saint Sever lesquels consistent scavoir:
1° a une tine en bois contant environ dix huit a vingt bariques estimé la somme de cent cinquante livres cy .........................................................................................................  150 ll
2° En quatre tonnaux fort usés estimés ensamble la somme de quarante huit livres cy  48 ll
3° a un pressoir en bois que nous lestimons la somme de soixante douze livres cy  72 ll
4° A une echelle estimé deux livres dix sols cy .............................................  2 ll 10s

[...] Total de 126404 livres 10 sols [...]

Fait et clos a Montagut ce huit may 1791 et avons signé
Delome expert »

Document N°5

Consuls sous l'ancien régime:

1357-1358: Gualhardo deu Pontet (Gaillard du Pont), syndic, Augerio de Castaneis, Guilhermo de Bonello, Arnaldo de Lastrada (Auger de Cassagne, Guillaume de Bonel, Arnaud de Lestrade)

1369:  Guilhermus de Ponteto, syndic (Guillaume du Pont, peut-être le fils du précédent syndic)

1679: Pierre Espiau, Domenge Delort, Pey Arroy Montan sindic, Domenge Laziis consuls;

1687: noble François de Lagourée, consul

1692: Jean Sorbet, notaire royal de Montégut, consul

1755: Arnaud Arroy, Guilhaume Sorbet Poucourou, Guilhem Dufaur consuls modernes

v.1760: Georges Gallin sindic et receveur

Maires et conseillers municipaux de la commune:

An III: Etienne  SENAC maire

An VI: Raymond SORBET maire

AN IX-XIII : Jean MAILLES maire; Guillaume Darous maire adjoint

1806-1815: Jean MAILLES maire; Guillaume Darous maire adjoint

1816-18??: Raymond SORBET maire

1827-1830: André BESSAIGNET maire

1831-1834 : Jean MAILLES maire; François Remes adjoint

1835-1837: Frix REMES maire (décédé avant le 5 février). Adjoints: Dominique Forgues (maire adjoint), Dominique Darous, François Dazet (secrétaire), Jean Bergez, François Daussat, Jean Burguès, Pierre Sénac, François Daussat, Jacques  Sorbet

1837: Dominique FORGUES, maire-adjoint, en remplacement de Frix REMES décédé; Dominique Darous, Pierre Sénac, Jean Burguès, Jean Bergès, François Daussat.

13 septembre 1837-1840 : Jean-Marie MAILLES; Domionique Forgues adjoint, Denis Larrieu, François Daussat, Pierre Sénac, Jean Bergès, Barthélemy Rèmes (secrétaire), Pierre Baudéan, Pierre Delord, Jean-François Dazet,  Simon Millas

30 octobre 1840-1843 : Jacques Hilaire SORBET maire, Jean Mailles, Pierre Sénac, Jean-François Dazet adjoint, Dominique Darous, Dominique Arrouy, Dominique Forgues, Jean Bergèz, Pierre Delord, Barthelémy Remes.

10 septembre 1843-1846:  Jacques Hilaire SORBET maire, Jean François Dazet adjoint, Jean Mailles secrétaire, Dominique Bécas, Pierre Sénac, Pierre Journé, Dominique Darous, Pierre Baudean, Dominique ForguesJean Bergez, Dominique Arrouy

29 novembre 1846-1848: Jacques Hilaire SORBET maire, Jean François Dazet adjoint, Jean Mailles secrétaire, Dominique Bécas, Pierre Sénac, Dominique Darous, Pierre Baudean, Dominique Forgues, Jean Tujague, Jean Laporte, 

13 février 1848, élection par tous les citoyens du corps municipal: Jacques Hilaire SORBET maire, Jean François Dazet adjoint, Jean Mailles secrétaire, Lucien Duffar, Pierre Sénac, Jean Laporte, Pierre Larrouy, 

1er septembre 1848: Dominique BECCAS maire, Jean Laporte adjoint, Jean Mailles, Lucien Duffar,   Hilaire Sorbet, Lucien Dessent, Jean Cougot, Jean Castay, Jean Pujos, Joseph Milhas, François Delord

1849-1852: Lucien DUFFARD maire. Jean Laporte adjoint; Jean Castay, Jean Cougot, Joseph Milhas, Lucien Dessens, Jean Pujos, Raymond Delord, Dominique Beccas, Sorbet Jacques Hilaire.

10 août 1852- 1855 (démissionnaire): Jean MAILHES; Jacques Hilaire Sorbet maire adjoint; Dominique Becas, Raymond Delord, François Dazet, Philippe Vezin, Jean Cougot, Dominique Forgues, chevalier, Louis Léro secrétaire

1855: Jacques Hilaire SORBET maire adjoint faisant office de maire

8 juillet 1855- 1857:  Jacques Hilaire SORBET maire; Jean Laporte maire adjoint. Gratien Lartigue secrétaire, Jacques Forgues, Raymond Delort, Philippe Vezin, François Dazet, Raymond Laporte, Jean Cougot, Benoît Mengelle, Lucien Dessens

1857-1860: Jacques FORGUES maire; Gratien Lartigue, François Dazet, Raymond Delort, Jean Cougot secrétaire, Philippe Vezin, Lucien Dessens

13 septembre 1860: Jacque FORGUES maire; Raymond Sorbet, Jean Cougot, Raymond Laporte, Jean Bergez, Jean Arrouy, Benoît Mengelle,Lucien  Dessens

6 août 1865-1870  : Jacque FORGUES maire (décédé en 1870); Dominique Beccas adjoint; Mailles Jean, Berguez Léon, Mengelle Benoît, Galin Jean-Marie, Arrouy Jean, Laporte Romain, Lartigue Gratien, Laporte Jean, Cougot Jean, Despaux Lucien

20 novembre 1870- 1871 : BERGEZ maire; Gratien Lartigue adjoint

14 mai 1871-1874 : Lucien DUFFARD maire. Adjoints: Gratien Lartigue, Germain Caussade, Jean-Marie Pujos (secrétaire), Jean Lucantis,  Benoît Sorbet, Pierre Journé, Isidore Sénac, Bergez Dominique, Bergez Léon, Arnaud Castay

8 décembre 1874: Lucien DUFFARD maire. Adjoints:  Gratien Lartigue, Germain Caussade, Jean-Marie Pujos (secrétaire), Dominique Bergez, Léon Bergez, Arnaud Castay, Alban Vignaux, Jean-Marie Galin, Jean Cougot, Charles Laporte

1875 (22 octobre). Germain CAUSSADE nommé maire par arrêté préfectoral

1876 (8 octobre)-1877: Germain CAUSSADE maire. Adjoints: Léon Bergez (maire-adjoint), Gratien Lartigue, Lucien Duffard, Romain Laporte, Dominique Bergez, Jean-Marie Galin, Arnaud Castay, Jean-Marie  Pujos, Allain Vignaux, Jean Cougot, Charles Laporte 

1878 (21 janvier)-1881: Germain CAUSSADE maire. Adjoints: Léon Bergez (adjoint), Gratien Lartigue, Lucien Duffard, Romain Laporte, Dominique Bergez, Jean-Marie Galin, Arnaud Castay, Jean-Marie Pujos, Allain Vignaux, Jean Cougot, Charles Laporte 

1881 (23 janvier): Romain LAPORTE maire. Adjoints: Sylvain Forgues (adjoint),  Bergez Léon, Castay Arnaud, Caussade Germain, Galin Jean-Marie, Pujos Jean-Marie, Sénac Dominique, Sénac Isidore, Soulès Bertrand

1884 (18 mai)-1888: Léon BERGEZ maire; Adjoints: Germain Caussade (adjoint), Sylvain Forgues, Jean-Marie Pujos, Arnaud Castay, Jean-Marie Galin, Jean-Marie Delord, Jules Barragué, Jean-Marie Duffard, Jean-Pierre Sorbet,Charles Laporte, Dominique Bergez

1888 (20 mai)-1889 : Léon BERGEZ maire; Adjoints: Arnaud Castay (adjoint), Sylvain Forgues, Jean-Marie Pujos, Arnaud Castay, Jean-Marie Galin, Jean-Marie Delord, Jean-Marie Duffard, Jean-Pierre Sorbet, Charles Laporte, Germain Caussade, Adolphe Soubiran, Dominique Sénac

1889 (22 juin) -1892 : Jean-Marie GALIN maire; Adjoints: Arnaud Castay (adjoint), Sylvain Forgues, Jean-Marie Pujos, Arnaud Castay, Jean-Marie Delord, Jean-Marie Duffard, Charles Laporte, Germain Caussade, Adolphe Soubiran, Dominique Sénac, Joseph Bergez

15 mai 1892 - 1896 : Jean-Marie GALIN maire; Adjoints: Arnaud Castay (adjoint), Charles Laporte, Arnaud Castay, Sylvain Forgues, Joseph Bergez, Maximin Pigneguy, Jean-Marie Delord, Jean-Marie Pujos, Paul Sembrès, Jules Barragué,  Adolphe Soubiran, Antoine Castaing.

17 mai 1896- ? : Charles LAPORTE maire; adjoints: Auguste Montaut (adjoint), Joseph Bergez, Antoine Castaing, Paul Sembrès, Jean-Marie Journé, Sylvain Forgues, Guillaume Lapèze, Dominique Sénac, Auguste Soulès, Jean-Marie Galin

1903: Charles LAPORTE maire. Joseph Bergez, Auguste Montaut 

1911-1914?- Barthelémy MONTAUT maire, Adolphe Soubiran secrétaire, Jacques Despaux, Henri Galin, Ernest Pujos, Joseph Dargelès, Sylvain Forgues.

1926: A. DUCOS maire

av.1929-1935: Sylvain DESPEAUX maire; Théophile Sorbet, Henri Villeneuve, Romain Gourgues, Edouard Journé, Adolphe Forgues, Emile Demun, Léon Amade, Henri Bonneau,  Henri Burguès, Benjamin Sembres, Bernard Sarrelabout

1935-1941: Théophile SORBET maire; Osmain Darrieux adjoint; Adolphe Forgues, Albert Sénac, Sylvain Despeaux, Emile Demun, Romain Gourgues, Henri Bonneau, Jean Lacoste, Henri Villeneuve, Bernard Sarrelabout, Benjamin Sembrès

1942?-1945: THIBOUT maire; Joseph Despeaux, François Seguin, Georges Cabiran, Jean Lacoste, Hubert Dazet, Albert Sénac, Gaston Burguès, Emile Demun, Henri Bonneau, Fernand Dazet

6 mai 1945-1947: Joseph DESPEAUX maire; Gaston Burguès adjoint, François Seguin, Jean Lacoste, Fernand Dazet, Albert Blaris, Jacques Sembres, Jean Dabezies, Jean Ducos, Marius Arrouy (secrétaire), Michel Roucau,  Georges Cabiran 

26 octobre 1947- 1952: Joseph DESPEAUX maire; Georges Cabiran adjoint, François Seguin, Jean Lacoste, Fernand Dazet, Albert Blaris, Jacques Sembres, Jean Dabezies, Jean Ducos, Marius Arrouy (secrétaire), Michel Roucau,  Gaston Burguès 

5 mai 1953-1965: Joseph DESPEAUX maire; Georges Cabiran adjoint, François Seguin, Fernand Dazet, Jacques Sembres, Jean Ducos, Michel Roucau (secrétaire), Albert Blaris, Charles Lapoutge, Jean Duffard, Jean Lacoste

mars 1965-1971: Pierre CAREAC maire; Jean Ducos adjoint; Adolphe Demun, Pierre Rotgé (secrétaire), François Seguin, Jacques Sembres, Albert Sarrelabout, Jean Ducos, Gilbert Berges, Michel Roucau, André Pujos, Jacques Thibout

21 mars 1971- 1973: Pierre CAREAC maire; Jean Ducos adjoint; André Pujos, Albert Sarrelabout, Jacques Thibout, Adolphe Demun, Michel Roucau, Jean-Claude Brune, Gilbert Bergez, François Seguin, Pierre Rotgé

mars 1973-1977 : Arlette CAREAC maire; Jean Ducos adjoint, André Pujos, Albert Sarrelabout, Jacques Thibout,  Adolphe Demun, Michel Roucau, Jean-Claude Brune, Gilbert Bergez, François Seguin, Pierre Rotgé

31 mars 1977-1983 : Jean DUCOS maire; Pierre Rotgé adjoint; André Pujos, Arlette Caréac, Adolphe Demun, Jean-Claude Brune, Robert Bonneau, Michel Roucau, Pierre Rotgé, Joseph Roppa, Louis Demun, Marius Ponsan

18 mars 1983-1989 : Arlette CAREAC maire; Jean Ducos adjoint; Pierre Rotgé second adjoint; André Pujos, Adolphe Demun, Jean-Claude Brune, Robert Bonneau, Pierre Rotgé, Joseph Roppa, Louis Demun, Marius Ponsan, Jacques Castets

24 mars 1989-2000:  Christian CACHALOU maire; Fernand Brunet premier adjoint; Pierre Rotgé second adjoint; Jospeh Roppa; Patrick Ponsan; Roger Lalanne; Jean-Louis Bringart; Alain Dubosc; Joëlle Ferri; André pujos; Benoît Thibout

17 mars 2000- : Christian CACHALOU maire; Thibout Benoît premier adjoint; Jean-Claude Roppa deuxième adjoint; Francis Sénac troisième adjoint; Josette Artiga; Jean-Luc Bringart; Michèle Cousse; Henri Dupont;  Raymonde Galin; Roger Lalanne; Joseph Roppa
 
 
 
 

Tous droits réservés par l'auteur 

Pour me contacter: abadies@aol.com


 
 

Dernière modification : 1/03/02